Nee, hij slaapt er niet minder om. Daarvoor is hij te nonchalant. Hangend op de bank in zijn ouderlijk huis, bekijkt Dirk via een laptop de laatste autovideo’s op YouTube. Ondertussen houdt hij contact met vrienden op MSN. Alles op blote voeten. Blijkbaar heeft-ie net gedoucht. Zijn bruine haren zijn nog vochtig.

De koptelefoon gaat af, de laptop aan de kant. Of hij weet hoeveel schuld hij heeft? Even gaat er vertwijfeld een hand door zijn haar. Dan, met een grijns: „Zo’n 8000 euro, denk ik. Dure telefoonabonnementen hebben me flink geld gekost. Maar prepaid vond ik niks, daar krijg je geen mooie telefoon bij.”

Een eerste rekening van 400 euro van Vodafone doet hem niet veel. „Ik was een beetje over de limiet gegaan, vooral met dataverkeer voor internet. Sukkels zijn het, want ik had gevraagd om een abonnement met gratis internet. Blijkt er een maximum aan te zitten. Dat heb ik niet gezien.”

Gefrustreerd

Het abonnement wordt stopgezet. Logisch. Maar Dirk kan niet zonder mobiele telefoon. Contact met zijn vrienden en vriendinnen is te waardevol. Daarom sluit hij een nieuw abonnement af, nu bij KPN. Het eerste jaar kost dit hem 17,50 euro per maand, het tweede jaar 30 euro. Opnieuw houdt Dirk zijn limiet niet in de gaten. Opnieuw gaat het mis, ondanks waarschuwingen van zijn ouders.

Een gefrustreerde Dirk: „Als je de grens hebt bereikt, stuurt zo’n bedrijf je niet eens een sms of mailtje. Ze laten je gewoon doorgaan. Om later flink geld te vangen natuurlijk.” Net als zijn eerste abonnement, wordt ook zijn tweede stopgezet. Waarschijnlijk is de overschrijding nog forser dan de eerste keer, want op de factuur prijkt een forse 1200 euro.

Vodafone zit ondertussen niet stil. Betalen kan Dirk niet, dus gaat het bedrijf over op het verhogen van het bedrag door incassokosten te rekenen. Binnen twee maanden staat de teller op 2400 euro. „Ik schrok me een ongeluk toen ik de brief openmaakte”, herinnert Dirk zich. „In die periode zat ik ook nog zonder werk. De rekening heb ik aan de kant gegooid. Het is toch onzin dat ze zulke bedragen vragen?” Nu, een halfjaar later, is de nota van Vodafone opgelopen tot 3400 en die van KPN tot 2000 euro.

Bewust

De schulden concentreren zich niet alleen rond de mobiele telefoon. In oktober ligt er een brief van de zorgverzekeraar op de mat. Of Dirk met gezwinde spoed 1200 euro wil overmaken. „Toen begon ik me te realiseren dat ik in de problemen zat. Daarvoor was het alleen de mobiele telefoon. Dat was nog te overzien.” Dirk staart even in de verte. Dan zegt hij het nogmaals: „Ja, toen wist ik het: ik zit in de schulden.”

Na een paar maanden werkloos te zijn geweest, gaat Dirk fulltime aan de slag als medewerker van een doe-het-zelfzaak in het dorp waar hij woont. Er komt weer geld binnen, maar het vliegt er even hard weer uit. Het schuldbesef lijkt weinig vrucht af te werpen.

Althans, het leidt niet tot een voorzichtiger leven. Want wat te denken van zijn rijgedrag? Op de parkeerplaats bij zijn ouderlijk huis staat een vaalblauwe BMW 318i. Witte spoilers dienen ter versiering. Hier een deuk, daar een kras. Gladde achterbanden verraden een niet al te behoedzame rijstijl. Cd’s, blikjes en snoeppapiertjes liggen her en der verspreid door het interieur.

Rijden doet Dirk graag. Liefst zo veel en zo hard mogelijk. Flitspalen? Daar stoort hij zich niet aan. In één week tijd scoort hij een handvol boetes. Twee keer rijdt hij op dezelfde weg te hard: 550 euro. Met een slok te veel op plukt de politie hem van de weg: 300 euro. Dirk raakt zijn rijbewijs kwijt en moet een cursus doen om zijn rijbevoegdheid terug te krijgen: 720 euro.

Geen pretje

Was er in mei vorig jaar nog niets aan de hand, nu zit de 19-jarige Dirk tot zijn nek in de schulden. „Je zit er zomaar in. Nu moet ik zeggen dat het extra hard ging omdat ik toen werkloos was. Echt balen, die schulden. Ik werk weer, maar doe het eigenlijk voor een ander. Dat is niet leuk.”

Dirk gaat wat verzitten. Met zijn blote voeten volgt hij de structuur van de vloerbedekking en hij legt even de hand op zijn koptelefoon. Alsof hij terug wil naar YouTube. Nee, niet nu. Er is een vraag gesteld: Hoe nu verder?

Dirk laat zich niet uit het veld slaan. Een van zijn schoonzussen is handig met papierwerk. Daar ligt nu zijn volledige administratie. Ze probeert wat orde te scheppen in de chaos van boetes, rekeningen en aanmaningen. „Zij heeft alles uitgezocht. Toen moest ik mijn pinpas inleveren. Betalingen doet zij via internetbankieren. Met 250 euro per maand moet ik rond komen, tot ik van mijn schulden af ben.”

Even is het stil. Dan voegt hij eraan toe: „Ik sta er voor 100 procent achter hoor. Natuurlijk is het niet leuk om niks uit te kunnen geven. Maar het geeft wel een beetje rust.” Betalingen gaan met behulp van internetbankieren via zijn schoonzus.

Krantenwijken

Met zijn huidige baan verdient de tiener een slordige 800 euro per maand. Om eerder van zijn schuld af te komen, heeft hij twee krantenwijken genomen. Dat betekent elke dag er rond vijf uur uit. Lachend: „Dat zou inderdaad moeten ja. Maar het is meestal halfzes. Het verdient lekker hoor. In vier weken verdien ik er meer mee dan met mijn gewone werk.”

Deze extra inkomsten zullen er volgens Dirk voor zorgen dat hij met een halfjaar voor een groot deel uit de schulden zal zijn. Maar… het rijden in zijn BMW kán hij niet laten. „Dat blijf ik doen. Heerlijk om te rijden. Maakt niet uit waarheen. Ja, met mijn auto ga ik gewoon door, dat is mijn hobby.”

Laatste vraag. Welke prachtige auto had hij kunnen kopen voor de schulden die nu open staan? Even vliegt een gepijnigde uitdrukking over zijn gezicht. Dan volgt de inmiddels bekende grijns. „Dat zou een mooie auto geweest zijn. Maar ik heb me erbij neergelegd dat het zo gegaan is. Ik moet gewoon niet meer zo stom doen. Inderdaad: ik zou de afgelopen maanden willen terugdraaien.”

Dirk heet in werkelijkheid anders.

Tips van Dirk

-Neem geen abonnement voor je mobieltje, maar een prepaidtelefoon.

-Denk eerst na voordat je iets aanschaft.

-Laat geen gat in de inkomsten ontstaan. Zorg dus dat je geld verdient.

-Koop nooit iets op afbetaling.

„Kopen op afbetaling? Gevaarlijk”

De mobiele telefoon is een belangrijke oorzaak van het toenemend aantal jongeren met schulden. Het verhaal van Dirk is dan ook herkenbaar voor woordvoerster Annemarie Koop van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud).

Dirk is niet de enige jongere met schulden, aldus Koop. Daarom vindt ze een vorige week gepresenteerd lespakket voor jongeren erg waardevol. Ze doelt op ”Check je geld!”, ontwikkeld door de Groningse Kredietbank en Stichting Elker.

Het pakket is vooral bedoeld voor jongeren die in contact zijn gekomen met de jeugdhulpverlening en in geldnood zitten, zo’n 80.000. „Maar uiteindelijk kan het elke jongere helpen beter om te gaan met zijn of haar geld”, benadrukt Koop.

Een instabiele thuissituatie is in veel gevallen de oorzaak van schulden. Jongeren die van hun opvoeders geen tips hebben meegekregen, gaan snel de bietenbrug op. Verleidingen zijn erg moeilijk te weerstaan, aldus Koop, omdat jongeren vooral kijken naar hun kortetermijnbehoefte. „Ze willen à la minute een PlayStation of een flatscreen-tv aanschaffen. De kreet ”Koop nu, betaal later!” is dan ook gevaarlijk.”

Daar komt bij dat 18-jarigen vanaf die leeftijd zelf een telefoonabonnement mogen afsluiten en een creditcard kunnen aanvragen.

Jongeren doorzien volgens de Nibuddeskundige niet of nauwelijks de gevolgen van kopen op afbetaling. „De gigantische rente die sommige bedrijven vragen, doet hun de das om. Het resultaat is dat ze zich afsluiten voor hun schulden, in plaats van actie te ondernemen. Enveloppen met daarin rekeningen blijven vaak ongeopend liggen. Ze weten toch al wat erin staat en betalen kunnen ze niet.”

Het Nibud doet een appel op ouders om kinderen vanaf jonge leeftijd met geld te leren omgaan. Een 6-jarige zakgeld geven blijkt slim. „Maar alleen geld geven en er verder niet naar omkijken, is fout. Probeer het kleine kind bewust te maken van de waarde ervan. Staat er een spel op het verlanglijstje? Maak een spaarplannetje op basis van het zakgeld.”

Een pinpas voor jongeren vanaf 12 jaar lijkt gevaarlijk, maar is volgens het instituut toch aan te bevelen. Internetbankieren hoort daarbij, aldus Koop. Dit zou pubers de verantwoordelijkheid geven over en inzicht geven in hun eigen geld, waarbij de ouders en de scholen kaders moeten aangeven hoe het te gebruiken.

Maar wat als het inkomen riant genoeg is om kinderen van alles te voorzien wat nodig is? Koop: „Ouders die alles voor hun kroost kopen, lopen het gevaar dat hun kinderen in een gat vallen als ze zelf het beheer over hun geld krijgen. We pleiten ervoor om werkende thuiswonende kinderen altijd kostgeld te laten betalen. Niet om hen te plagen, maar om hen ervan bewust te maken dat leven geld kost.”

Schaamte over schuld is er volgens Koop nog altijd. „Ook onder jongeren. Voor elkaar willen ze niets weten over een stopgezet abonnement. Daar schamen ze zich toch wel voor. Gelukkig, zeggen we dan maar.”

Kind en geld

Het Nibud geeft verschillende tips voor ouders om hun kinderen te leren omgaan met geld. Hieronder de drie belangrijkste.

• Geef een kind al op 6- of 7-jarige leeftijd zakgeld. Praat erover en leer wat uitgeven en sparen betekent.

• Geef vertrouwen. Probeer niet te controleren, maar te begeleiden.

• Laat thuiswonende kinderen die werk hebben kostgeld betalen. Dan hoeven ze hun levensstijl minder aan te passen zodra ze op zichzelf gaan wonen.