Dat je moet kiezen, geldt niet alleen voor goede doelen. In de gezondheidszorg wordt al vele jaren geworsteld met hetzelfde probleem: de vraag overstijgt de beschikbare middelen. Onlangs legde minister Schipper de ziekenhuizen forse financiële kortingen op en vorige week nog maakte zij afspraken met de specialisten over een totaalbudget dat zij niet mogen overschrijden. Het zijn de zoveelste stappen in de reeks van pogingen die achtereenvolgende regeringen ondernamen om de steeds verder de pan uit rijzende uitgaven terug te dringen.

Voor het feit dat het zo slecht lukt de kosten van de gezondheidszorg te beheersen of terug te dringen worden verschillende oorzaken aangevoerd. De een legt de schuld bij de specialisten die te veel verdienen. Een ander wijt het aan logge organisaties waarin veel geld wordt verspild en een derde schrijft het toe aan het feit dat te veel mensen voor een wissewasje naar de dokter hollen.

De diverse wegen die in het verleden gekozen werden om de kosten te beheersen, weerspiegelen deze opvattingen: het tarief voor de specialisten wordt gekort, de ziekenhuizen moeten efficiënter gaan werken en de zorgvrager wordt ontmoedigd door het invoeren van een eigen risico. Afhankelijk van de politieke kleur van de verantwoordelijke bewindslieden wordt de toevlucht genomen tot een van de genoemde maatregelen, waarna een volgende regering met andere opvattingen ze weer even zo vrolijk terugdraait.

Wat in dit hele krachtenveld een schrijnend manco is, is dat we het niet eens kunnen worden over wat een goede gezondheidszorg inhoudt. Naar mijn idee moet je het eerst eens worden over de inhoud en de aard van een product alvorens over de prijs ervan te gaan praten. Dit is geen nieuw idee. Reeds vele jaren geleden deed de Amsterdamse cardioloog Dunning het voorstel voor een voor ieder toegankelijke betaalbare basiszorg met daarbij, voor wie meer wil, een zelf te regelen aanvullende zorgverzekering. Dit idee is sindsdien nooit uit het zicht verdwenen, maar bleek tot op heden vruchteloos vanwege diepgaande meningsverschillen over de omvang en de inhoud van zo’n basispakket.

Belangenorganisaties

Toch kunnen we er niet onderuit om deze discussie goed en grondig aan te gaan. Wat hoort er thuis in een goede basisgezondheidszorg? Bij het ontbreken van een algemeen aanvaarde omschrijving hiervan, stoelt elk beleid op dit gebied op drijfzand. Hoe kun je de kosten van de geleverde zorg ramen, laat staan in de hand houden, als je niet weet wat er allemaal onder die zorgparaplu gebeurt?

Bij zo’n discussie zullen veel zaken aan de orde moeten komen. Een eerste vereiste is natuurlijk dat het nut van alles wat in het basispakket komt, overtuigend is aangetoond. Geneesmiddelen of geneeskundige behandelingsmethoden die deze toets niet halen, horen in een basispakket niet thuis. In geen geval horen de verantwoordelijke instanties hun oor te laten hangen naar belangenorganisaties die opname van niet-afdoend beproefde geneeswijzen in het basispakket bepleiten. Ook valt de nodige winst te boeken door het niet langer vergoeden van de zogenaamde second opinion, waarvoor patiënten stad en land afreizen zonder dat dit iets oplevert. En aan alternatieve geneeswijzen hoort een basispakket uiteraard geen ruimte te bieden.

Ook zullen we niet ontkomen aan het bespreekbaar maken van meer ethisch geladen onderwerpen. Kunnen we peperdure geneesmiddelen tegen kanker die het leven met hooguit enkele maanden verlengen, beschouwen als basiszorg? Of is het beter om het hiermee gemoeide geld te besteden aan verpleeghuiszorg voor ouderen?

Natuurlijk willen we het liefste allebei, maar dan moeten we ook accepteren dat het basispakket duurder uitvalt. Het is het een of het ander. Of we stellen vast wat onze gezondheidszorg mag kosten en accepteren dat we daardoor onderdelen ervan moeten schrappen, of we kiezen ervoor dat alles wat ook maar enigszins bijdraagt tot menselijke gezondheid en kwaliteit van leven voor iedereen vrij beschikbaar behoort te zijn en accepteren de daarmee gemoeide kosten als onvermijdelijk.

Het tot op heden uitblijven van duidelijke keuzes op dit gebied leidt tot het heersen van het recht van de sterkste. De maatschappelijke groeperingen met de meeste invloed trekken aan het langste eind bij de verdeling van de gezondheidskoek en onmondige verpleeghuispatiënten verkommeren. Hier ligt een schone taak ligt voor onze christelijke politieke partijen om op dit gebied initiatieven te ontplooien.

De auteur is hoogleraar klinische pathologie aan het UMC St Radboud te Nijmegen. Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl