De Belgische hoogleraar publiceerde maandag de gegevens van zijn vijfde jaarlijkse onderzoek naar de kosten van monarchieën. Nieuw is dat hij zich deze keer niet beperkte tot de monarchieën, maar ook de kosten van de presidentschappen van Frankrijk en Duitsland in de berekening opnam. Een interessante aanvulling ten opzichte van zijn vorige rapport van februari 2010, dat veel aandacht kreeg.

Matthijs concludeert als wetenschapper dat vergelijken eigenlijk niet mogelijk is. „Door de afwezigheid van transparante systemen in diverse landen zijn de publieke begrotingskosten van de acht onderzochte monarchieën en de twee republieken moeilijk te vergelijken.”

De hoogleraar is op zoek gegaan naar een manier om de kosten van de staatshoofden toch te vergelijken. Daarvoor heeft hij aan delen van de verschillende begrotingen gewicht toegekend. Hoe transparant is het stelsel? Is de begroting te controleren? Geeft de regering openheid over de kosten van het staatshoofd? In hoeverre betaalt het staatshoofd belasting? Zo heeft hij ook gekeken naar het aantal mensen rond het staatshoofd dat een inkomen van de staat krijgt.

Op al deze parameters scoort Frankrijk met zestien punten het hoogst. Daarna volgen Duitsland en het Verenigd Koninkrijk met elk dertien punten. Nederland is samen met Noorwegen en Luxemburg goed voor negen punten. Matthijs: „De republieken scoren het best en dat komt door de openheid, de afwezigheid van fiscale voordelen, de bestaande publieke controle, het transparante begrotingsysteem enz. In feite sluit het Britse model daar nauw bij aan.”

De andere landen –Denemarken, België, Spanje en Zweden– doen het volgens Matthijs slecht. „Deze koningshuizen in de groep van zes tot acht punten moeten hun budgettair stelsel dringend moderniseren om aansluiting te krijgen bij de Europese middenmoot.”

Omdat het puntenstelsel toch niet bevredigend is, heeft Matthijs alsnog een poging gewaagd een vergelijking in geldbedragen te maken. Daarbij heeft hij rekening gehouden met het binnenlands bruto product –dat wat alle inwoners samen aan verdiensten genereren– en het inwoneraantal. Volgens die berekeningsmethode kost de groothertog van Luxemburg de burger het meest. Nederland zit bij deze berekening met België en Zweden in de middenmoot.

Matthijs laat dit rijtje volgen door een samenvattend overzicht aan de hand van de totale bekende kosten. In dat rijtje staat Frankrijk bovenaan. De Franse president kost jaarlijks 112 miljoen euro. De Engelse koningin staat op twee (45,6 miljoen). Dan volgt Nederland (39,1), Duitsland (28,7), Noorwegen (25,1), België (13,5), Zweden (13,4), Denemarken (12,9), Luxemburg (8,7) en Spanje (8,4).

De verschillen tussen de begrotingen van monarchieën en presidentschappen zitten niet in de kosten voor de beveiliging van het staatshoofd, de paleizen, het personeel of de buitenlandse reizen. Die kosten maken presidenten en koningen allebei.

Het verschil zit in het loon van presidenten, dat lager is dan dat van monarchen. Verder zijn de pensioenlasten in een republiek veel hoger, omdat er vaak meerdere ex-presidenten een pensioen moeten krijgen. Een derde verschil betreft de ‘salarissen’ –door Matthijs dotaties genoemd– van familieleden van de vorst. Die bedragen voor kroonprinsen en kroonprinsessen en anderen kunnen flink oplopen. Nederland vormt in dat opzicht een positief voorbeeld, omdat naast de koningin alleen prins Willem-Alexander en prinses Máxima een inkomen van de staat krijgen.

Matthijs is sowieso mild positief over de Nederlandse begroting voor het Koninklijk Huis. „Op zichzelf is er geen openheid, maar het begrotingsstelsel en ook de discussies over dit begrotingsstuk in de Tweede Kamer waarborgen op zijn minst een zeker niveau van openheid.”