Veel van de vrijgekomen diplomatieke post betreft de discussie over de verlenging van de Afghanistanmissie die eind 2009, begin 2010 in Den Haag speelde. Uit de stukken blijkt hoe betrokken de VS was op het debat over Uruzgan. Washington heeft ook overduidelijk geprobeerd de stemming in ons land te beïnvloeden, soms zelfs op verzoek van premier Balkenende en minister Verhagen. Zij vroegen de Amerikanen hulp om de PvdA binnen boord te houden.

Echt nieuw is dit natuurlijk niet. Wie enigszins bekend is met de gang van zaken binnen de diplomatie weet dat contacten onderhouden, lobbyen voor de politieke lijn van het moederland en rapporteren aan de minister in het eigen vaderland heel gewoon is. Dat doet elk land. Daar is niets mis mee. Diplomatiek verkeer kan functioneel zijn, zolang het op een discrete manier gebeurt.

Wanneer het openbaar wordt, komen er problemen. Dat laatste geldt wel in het bijzonder het verslag van het gesprek in augustus 2009 tussen de Amerikaanse ambassadrice Fay Hartog Levy en koningin Beatrix. Daarin zegt de vorstin dat verlenging van de missie in Afghanistan „moeilijk” ligt. Achter dit letterlijke citaat heeft de ambassadrice als samenvatting van de uitspraken van de koningin toegevoegd dat die wel door moet gaan. Let wel, dit is geen letterlijk citaat maar het geeft het gevoelen van de koningin over deze kwestie weer.

Dat privéopvattingen van de leden van het Koninklijk Huis gevoelig liggen, weet iedereen. Dat betreft zeker die van de koningin. Zij maakt deel uit van de regering. En die moet met één mond spreken.

Met de kennis van nu zou men kunnen zeggen dat het staatshoofd hier buiten haar boekje is gegaan. Immers, bijna een jaar geleden viel het kabinet over de kwestie Uruzgan. Te beweren dat de missie moest doorgaan, lag dus een jaar geleden gevoelig.

Toch valt de koningin nauwelijks iets te verwijten. Allereerst was zomer 2009 duidelijk dat de Afghanistan-missie inderdaad moeilijk lag. Dat wist iedereen. Daarnaast is het maar de vraag of de koningin niet mocht zeggen dat de missie moest doorgaan. Andere leden van de regering zeiden dat toen ook al, zij het dat niet alle coalitiepartners dat standpunt hadden.

Daar komt nog iets bij. De minister-president is verantwoordelijk voor alle openbare uitspraken van de koningin. Maar wat zij in de beslotenheid zegt, behoort tot het geheim van Noordeinde. Wat op het paleis besproken wordt, moet binnen vier muren blijven. Dat is de regel. Die heeft de ambassadrice niet in acht genomen. Vervolgens maakt WikiLeaks dat openbaar. Niet de koningin is haar boekje te buiten gegaan, maar de ambassade die de informatie onvoldoende heeft beveiligd en natuurlijk WikiLeaks die ze openbaar maakte. Dat betekent dat de diplomatie zich zal moeten gaan beraden op nieuwe omgangsvormen.