Afgelopen zaterdag opende een jongeman het vuur net buiten een Safewaysupermarkt in Tucson, Arizona. Hij doodde zes mensen, onder wie een negenjarig meisje. Veertien anderen raakten gewond, onder wie Congreslid Gabrielle Giffords. Een echte tragedie: twintig mensen, gemaakt naar Gods beeld, met het recht op leven en vrijheid, zijn gedood of gewond geraakt door de aanslag.

In de politiek wordt druk gediscussieerd over de motieven voor de aanslag. Zou de daad zijn voortgekomen uit het „haatklimaat” of zouden degenen die zulke theorieën verkondigen zelf kunnen worden aangemerkt als de boosdoeners? Ik denk dat Ross Douthat in zijn commentaar in The New York Times de spijker op de kop slaat: „Waarschijnlijk zal blijken dat Loughners motieven net zo onherleidbaar complex zijn als die van de meeste moordenaars.” En verderop: „Er is geen enkele partij in de Amerikaanse politiek die haar voorgangers dood wil.” Gelukkig maar.

In Douthats artikel signaleer ik echter ook iets wat ik in elk ander relaas over de schietpartij tegenkom: een aversie tegen het classificeren van het innerlijk van de moordenaar –zijn motivatie, zijn gesteldheid– in morele categorieën. „Politici en herrieschoppers uit de media kunnen niet verantwoordelijk worden gehouden voor de duisternis die altijd op de loer ligt om onstabiele personen die de weg kwijt zijn op te slokken”, aldus Douthat.

Dat is waar, maar bij wie ligt die verantwoordelijkheid dan wel? Naar mijn idee bij Loughner zelf. Hoe je het ook wendt of keert, hij is niet slechts een verdachte, hij is daadwerkelijk de moordenaar. In deze situatie is de duisternis zeker passende beeldspraak, maar ik denk dat het correcter is om te zeggen dat Loughner een duistere daad beging dan te suggereren dat de duisternis zich meester heeft gemaakt van een onstabiele jongeman.

Voor mij bestaat er geen enkele twijfel dat Loughner in de war, zelfs gestoord is. Hij had allang hulp moeten krijgen. Maar waarom moet meteen de conclusie worden getrokken dat deze tragedie wel moet voortkomen uit psychische problemen? Zeker, psychische ziektes bestaan, maar een dergelijke overhaaste constatering doet geen recht aan degenen die eraan lijden. Waar zijn alle actieve werkwoorden gebleven?

Helaas schrikken experts ervoor terug om, juist op die momenten waarop dat het hardst nodig is, uitgesproken morele etiketten te plakken (11-9 vormt daarop wellicht de enige uitzondering). Instinctief nemen we dan onze toevlucht tot passief taalgebruik, omdat we de gedachte niet kunnen verdragen (laat staan de woorden uitspreken) dat een verdorven mens een verderfelijke misdaad zou hebben begaan. Het menselijk hart is echter hopeloos verdorven en in staat tot allerlei vuile zonden.

Natuurlijk zal niemand een misdaad goedpraten, maar er zijn er maar weinigen die een misdadiger expliciet zullen veroordelen. In een dergelijke wereld zijn mensen niet langer morele wezens die in staat zijn tot goed en tot kwaad, maar zijn ze slechts het product van hun omstandigheden, de maatschappij waarin ze leven, hun opvoeding, hun biochemie, hun gekwetstheid. Ziedaar het succes van de therapeuten verklaard.

De wereld, en voor het grootste deel ook de kerk, heeft het vermogen tot morele classificatie verloren. Een mens heeft voorkeuren in plaats van karakter. Een heilige God bestaat niet, en er is geen satan. Mensen lijden aan zenuwinzinkingen, ze storten in, hebben psychoses, persoonlijkheidsstoornissen of ze zijn in de war. Maar ze zijn niet weerzinwekkend zondig, zoals de Bijbel het verwoordt. Het verlies van dit besef maakt de wereld een nog gevaarlijkere plek. Want de woorden mogen dan verdwijnen, de werkelijkheid blijft bestaan.

De auteur is predikant van de University Reformed Church in East Lansing, Michigan. Een uitgebreidere Engelse versie van dit artikel is te vinden op zijn weblog op www.thegospelcoalition.org.