Dat is niets nieuws, zullen sommigen zeggen. Toch is de situatie nu ernstiger dan ooit. Commentatoren nemen medische termen in de mond om de toestand te beschrijven waarin Duitsland verkeert. Het Britse weekblad The Economist spreekt over de „zieke man van Europa.” De Süddeutsche Zeitung zegt dat „de regering alle symptomen vertoont van een levensbedreigende uittering.”

Als iemand uitteert, vermagert hij sterk, vervallen zijn krachten en wordt hij apathisch. De organen functioneren niet meer naar behoren en presteren kan hij niet meer.

Het beeld klopt aardig. De rood-groene regering van bondskanselier Schröder presteert al sinds jaar en dag onder de maat. De bondskanselier wist de aandacht wereldwijd op zich gevestigd door zijn hardnekkige verzet tegen het Amerikaanse ingrijpen in Irak. De goede relatie met de Verenigde Staten, een constante in de buitenlandse politiek van de Bondsrepubliek, bracht hij ernstige schade toe.

In eigen land leverde het eigenzinnige standpunt hem vorig jaar zijn herverkiezing op. Daar was het hem uiteindelijk om te doen. Toegegeven, dat was geen geringe prestatie.

Inmiddels is Schröder driekwart jaar verder, heeft hij in deelstaatverkiezingen een paar nederlagen geleden en staat ’s lands grootste zorgenkind, de economie, er uitzonderlijk slecht voor. De Duitse regering gaf zaterdag toe dat het niet zal lukken in 2006 een sluitende begroting te presenteren. Dit jaar zal het begrotingstekort opnieuw boven de 3 procent komen. Ook vorig jaar zat Duitsland met 3,6 procent boven de door Brussel gestelde limiet.

Als klap op de vuurpijl meldde afgelopen maandag het magazine Focus dat de minister van Financiën, Hans Eichel, zal aftreden, omdat het begrotingstekort blijft oplopen. Eichel, vanwege zijn strenge begrotingsprincipes IJzeren Hans genaamd, zei keer op keer dat in 2006 het begrotingstekort zal zijn weggewerkt. Die woorden moet hij nu terugnemen.

Als Schröder een minister nee moest verkopen als die meer geld voor zijn ministerie vroeg, zei de bondskanselier steevast: „Je kan dat geld nu wel willen, maar dat krijg ik bij Hans niet voor elkaar.” Dan was het over en uit.

Dat wordt voortaan moeilijker, nu Eichels reputatie in puin ligt. IJzeren Hans roest. Schröder haastte zich maandag te zeggen dat Eichels positie niet ter discussie staat, zoals Focus schreef. Dat mag het geval zijn, het aanzien van Eichel, en daarmee dat van Schröder, is beschadigd.

De bondskanselier lijkt daar niet wakker van te liggen. Samen met minister van Economische Zaken Clement is hij deze week op reis door Azië. Eichel mag het volk uitleggen waarom de economie zo slecht functioneert. Hij legde afgelopen zaterdag in een overtuigend interview de schuld bij de penibele economische toestand wereldwijd.

Dat is een deel van het verhaal. De problemen zijn in Duitsland structureel. Jaren achtereen heeft de politiek verzuimd pijnlijke maar noodzakelijke maatregelen te nemen. Terwijl andere industrielanden in de sociale voorzieningen sneden, gaf de bondsregering vrolijk geld uit.

Begin jaren negentig zag alles er nog florissant uit. Dat veranderde echter door de fouten die bij de vereniging zijn gemaakt. DDR-burgers kregen voor iedere boterzachte Oost-Duitse mark een harde West-Duitse mark terug. Miljoenen Oost-Duitse bejaarden kregen van de ene op de andere dezelfde pensioenuitkering als de West-Duitse 65-plussers, zonder ooit één pfennig aan de pensioenfondsen te hebben bijgedragen.

Toen de werkloosheid begon op te lopen en de belastinginkomsten terugliepen, was het hek helemaal van de dam. Pas in 1997 reageerde de coalitieregering van CDU en FDP. Een jaar later trad rood-groen aan. Zij ging niet verder op de ingeslagen weg, maar ging cadeautjes uitdelen. De hervormingen draaiden Schröder en consorten terug. Met als gevolg dat het verder bergafwaarts met de economie ging.

Opgeschrikt door dramatische scores in de peilingen, heeft Schröder nu het mes ter hand genomen. Met Agenda 2010 wil hij een inhaalslag bewerkstelligen. Het pakket maatregelen komt te laat en is te mager, stellen deskundigen.

Bij zo veel tegenspoed is de vraag op zijn plaats: Waarom vertrekt Schröder niet? Het zal niemand verbazen dat de oppositiepartijen CDU en FDP vragen om het aftreden van de minister. FDP-fractieleider Gerhardt wenst zelfs nieuwe verkiezingen, omdat de regering is mislukt. Dat is ongetwijfeld het beste voor het land, maar dan is het gedaan met Schröders carrière. Bij een stembusgang maakt hij geen schijn van kans. Dus hoopt de bondskanselier door simpelweg zijn termijn uit te zitten op betere tijden.

Het is de vraag of deze ballon opgaat. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Joschka Fischer, schijnt belangstelling te hebben voor het nieuwe ambt van EU-minister van Buitenlandse Zaken. Fischer is Berlijn en Schröder beu. Toen Schröder inzake Irak de confrontatie met de VS aanging, moest Fischer machteloos toekijken. De ambities van de minister versterken het beeld van een kabinet dat langzaam uitteert.

René Zeeman