De wetenschappers trekken hun conclusie na bestudering van stukken afkomstig uit een oude Egyptische synagoge.

Deze Caïro Genizah-manuscripten bevinden zich sinds eind 19e eeuw in de universiteitsbibliotheek in Cambridge en zijn gedigitaliseerd.

De geschriften geven niet alleen een kijkje in het leven van de Joden in het Bijzantijnse rijk, maar laten ook zien dat er veel kruisbestuiving was tussen de Joodse en de christelijke Bijbelse geleerden in de middeleeuwen. „Dit is een zeer opwindende ontdekking voor mij, want het bevestigt een voorgevoel dat ik bij het bestuderen van Genizah-fragmenten dertig jaar geleden al had”, zegt de Engelse onderzoeksleider prof. Nicholas de Lange.

Lang leefde het beeld dat Joden de Griekse vertalingen, zoals de Septuaginta, loslieten en er al snel voor kozen de originele Hebreeuwse teksten te gebruiken voor de voorlezingen in de synagoge en voor privéstudie. Dat beeld blijkt niet te kloppen. In veel synagogen is eeuwenlang in het Grieks voorgelezen.

Prof. De Lange vond in de bestudeerde stukken passages waarin teksten uit de Griekse Bijbel in Hebreeuwse letters zijn geschreven. Andere stukken van het manuscript bevatten delen van een verloren gegane Griekse vertaling van de Bijbelboeken, gemaakt door de tot het jodendom bekeerde Akylas (tweede eeuw).

Het is volgens De Lange opmerkelijk dat de fragmenten dateren van 1000 jaar na de originele vertaling in het Grieks. Dat bewijst volgens het onderzoeksteam dat de Griekse tekst eeuwenlang is gebruikt in de synagogen in het Byzantijnse rijk en daarbuiten.

„De vertaling van de Hebreeuwse Bijbel in het Grieks wordt een van de meest blijvende verworvenheden van de Joodse beschaving genoemd. Zonder dat zou het christendom zich misschien niet zo snel en zo succesvol hebben verspreid”, zegt de Engelse hoogleraar Hebreeuwse en Joodse studies, die ook rabbijn is.

De Lange en zijn team vergeleken de Egyptische documenten met die in andere bibliotheken (het AHRC Greek Bible in Byzantine Judaism-project (gbbj.org)).

Dankzij de digitalisering van de teksten kunnen de wetenschappers elk woord van de Hebreeuwse tekst, de Griekse vertaling –bekend als de Septuaginta–, de fragmenten van Akylas’ vertaling en andere Joodse overzettingen nauwkeurig vergelijken.

Handschriften in andere bibliotheken bevestigden het bewijs van de Cambridgefragmenten. De onderzoekers ontdekten dat een verscheidenheid aan Griekse vertalingen in gebruik was onder de middeleeuwse Joden.