Gecontroleerd door Defensie
De Nederlandse militaire missie in de Afghaanse provincie duurde van 2006 tot augustus 2010. Duizenden militairen aten en sliepen in Kamp Holland, patrouilleerden in de Baluchivallei of raakten in een verbeten vuurgevecht met de taliban.
Tientallen journalisten deden verslag van de missie. Defensie nodigde hen uit om ”embedded” te zijn, dat wil zeggen: reizen, eten en slapen met en tussen de militairen. Meegaan als embedded verslaggever betekende dat Defensie de artikelen en reportages van tevoren mocht controleren op informatie die de militaire operaties in gevaar kon brengen (zogenaamde ”opsec”, ”operational security”) of feitelijke onjuistheden. Wie daar niet voor tekende, kwam in Eindhoven niet aan boord.
De dienstdoende voorlichter in Kamp Holland kweet zich van zijn taak. De auteur van dit artikel (drie keer Uruzgan) ondervond er nauwelijks hinder van. Opsec is bijvoorbeeld de samenstelling van een konvooi, zo veel voertuigen van dit, zo veel van dat. Sommige media maakten melding van het feit dat artikelen en reportages waren gecontroleerd. Dat resulteerde dan in het zinnetje: „Dit artikel is gecontroleerd door Defensie, er is niets in gewijzigd.”
Joeri Boom, journalist voor De Groene Amsterdammer, was verschillende keren in Afghanistan. Onder andere voor deze krant maakte hij reportages. In het boek ”Als een nacht met duizend sterren” beschrijft hij zijn ervaringen tijdens vijf reizen met Defensie en twee onafhankelijke reportagereizen in Uruzgan.
Boom komt tot de conclusie dat de embedded journalist zijn taak, het controleren van de macht, niet fatsoenlijk kon uitvoeren. De embedded reporter kan de informatie over aantallen burgerslachtoffers onmogelijk controleren en heeft geen idee hoe de Afghaanse bevolking echt denkt over de Nederlandse aanwezigheid. Zijn conclusie: „Voor Defensie was embedded verslaggeving een groot succes. Voor de Nederlandse journalistiek was het een nederlaag, met maar zeven verslaggevers, één cameraman en één fotograaf die zich aan unembedded reizen waagden.”
Waarom besloot Nederland naar Uruzgan te gaan? Hoe verliep de missie? Wat is er bereikt? Vragen waarop Boom antwoord geeft. Niet alleen vanuit het perspectief van Defensie en de vaderlandse politiek, maar ook door de ogen van Afghaanse burgers. Uit het goed geschreven relaas en de veelal feitelijke beschrijving van de situatie in Uruzgan blijkt tegelijk hoe moeilijk het is om in een oorlog de waarheid te achterhalen.
Als een nacht met duizend sterren, Joeri Boom; uitg. Podium/BKB, Amsterdam, 2010; ISBN 9789057593710; 352 blz.; € 21,50.
