Geschiedenis van humaniora cultuurbepalend
Rens Bod, hoogleraar cognitiewetenschappen in St. Andrews, rekent af met het hardnekkig vooroordeel dat de ‘harde’ natuurwetenschappen (de bèta’s) de geschiedenis bepalen in tegenstelling tot de geesteswetenschappen (de alfa’s). De schrijver toont in dit overzichtswerk aan dat de geschiedenis van de humaniora –taal, muziek, kunst, geschiedenis– wel degelijk cultuurbepalend is geweest.
Ooit waren er geen verschillen tussen de alfa- en de bètawetenschappen (Galileo, Kepler en Newton beoefenden beide disciplines), nu zijn ze steeds meer uit elkaar gegroeid. Als er ooit een revolutie heeft plaatsgehad in de geesteswetenschappen, dan is het volgens Bod de religieuze en vooral de christelijke revolutie in de vroege middeleeuwen geweest. De geesteswetenschappen worden dan in Europa opnieuw gedefinieerd, nu volgens christelijk stramien: geschiedschrijving wordt heilsgeschiedenis, retorica wordt predikkunde. „Er zal een tweede, meer langdurige humanistische revolutie nodig zijn om de christelijke revolutie weer ‘ongedaan’ te maken”, aldus de schrijver.
In de vroegmoderne tijd neemt het humanistisch classicisme afstand van zowel de Bijbel als van Aristoteles, in de moderne tijd worden de geesteswetenschappen ingezet voor nationalistische of koloniale doeleinden. Bod wil de vermeende nutteloosheid en onwetenschappelijkheid van de geesteswetenschappen naar het rijk der fabelen wijzen. Hij biedt een intrigerende studie die een interessant overzicht geeft van de geschiedenis van de westerse cultuur, met zo nu en dan uitstapjes daarbuiten.
De vergeten wetenschappen. Een geschiedenis van de humaniora, Rens Bod; uitg. Bert Bakker, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 351 3485 0; 520 blz.; € 24,90.
