Een time-out is te gebruiken voor situaties waarin een kind ongewenst gedrag laat zien en daarmee doorgaat terwijl de ouder al heeft gezegd dat het daarmee moet stoppen. Het kind moet even uit de situatie worden geplaatst en krijgt daarna een nieuwe kans zich beter te gedragen. Door het kind kort apart te zetten, laten ouders bovendien zien wie de touwtjes in handen heeft en dat ongewenst gedrag niet wordt getolereerd.

De time-out is vooral geschikt voor kinderen tot een jaar of 12 die in hun gedrag blijven hangen en voor kinderen die het vervelend vinden om een moment apart te worden gezet.

Een voorbeeld van een situatie waarin de time-out passend is. Rianne van 5 jaar en haar broer Simon van 7 zitten lekker met lego te spelen. Rianne vindt het echter moeilijk om voor elkaar te krijgen wat ze in haar hoofd heeft. Het lukt haar niet die toren stevig te maken. Ze stopt met het te proberen en gaat Simon dwarszitten: ze duwt hem en zeurt aan zijn hoofd dat hij haar moet helpen. Als hij dit niet wil, scheldt ze hem uit en maakt ze kapot wat hij aan het bouwen is.

Rianne zal zich verzetten tegen een time-out, omdat ze niets anders wil dan dat Simon haar helpt. En dat lukt niet als zij de kamer uit moet.

Omdat ouders verzet kunnen verwachten, is het goed om te weten hoe de time-out het best kan worden uitgevoerd. In feite is het een procedure met verschillende stappen. Die volgen hier op een rij:

Stap 1: Het kind laat ongewenst gedrag zien, bijvoorbeeld slaan, schoppen, schelden of dingen afpakken. Geef een waarschuwing en vertelt welk gedrag je wél wilt zien. Tel vijf seconden om het kind de gelegenheid te geven om te schakelen. Geef een compliment als dat lukt.

Stap 2: Het kind gaat door met het ongewenste gedrag. Geef dan de laatste waarschuwing en kondig aan dat het naar de time-outplek moet als het doorgaat met zijn gedrag. Vraag opnieuw het gewenste gedrag. Blijf rustig, duidelijk en beslist. Tel weer vijf seconden. Prijs het kind als het doet wat je zegt.

Stap 3: Het kind gaat nog door met het ongewenste gedrag. Zeg het dan naar de time-outruimte te gaan. Neem het zo nodig bij de arm. Negeer alle andere bijkomende gedragingen, zoals uitspraken dat hij of zij het nooit meer zal doen, heftig protesteren, en dergelijke.

Stap 4: Tijd in de time-outruimte (drie à vijf minuten). Dit is een plaats waar het bij voorkeur saai is voor het kind. Zorg dat het kind kan weten wanneer de tijd is afgelopen en gebruik eventueel een horloge of kookwekker. Ga niet met het kind in gesprek.

Stap 5: Als het kind mag terugkomen, reageer dan neutraal en vraag nogmaals het gewenste gedrag. Geef positieve aandacht als het kind gewenst gedrag laat zien. Gaat het kind door met ongewenst gedrag, start dan de procedure opnieuw.

Het is belangrijk zo concreet en duidelijk mogelijk te zijn richting het kind: eerste waarschuwing, laatste waarschuwing, time-out. Bedenk van tevoren een vervelende consequentie voor het geval het kind de time-outruimte voortijdig verlaat. Bij een klein kind kunnen ouders volstaan met het dichthouden van de deur. Voor oudere kinderen kan bijvoorbeeld de tijd opnieuw ingaan totdat de vijf minuten vol zijn.

In de time-outprocedure zit een aantal valkuilen waar ouders gemakkelijk kunnen intuinen. Dit kan ervoor zorgen dat de time-out niet goed werkt. Om de time-outprocedure effectief te maken is het goed deze valkuilen in beeld te hebben:

• Ouders vertellen alleen wat niet mag, maar zeggen niet wat wél de bedoeling is. Een kind moet ondubbelzinnig weten wat er van hem wordt verwacht. Het gaat erom dat het zich gewenst gedraagt. Niet schoppen wordt dan: je voeten bij je eigen stoel houden.

• Het kind verdient de time-out, maar krijgt deze niet. Dit doet zich voor als het kind tot inkeer komt op het moment dat het naar time-outruimte moet. Het kind beweert bij hoog en bij laag dat het nu echt lief zal spelen en echt niets meer zal afpakken. Omdat dit precies is wat ouders graag willen, stoppen ze de procedure en het kind mag in de kamer blijven. Wat leert een kind hiervan? Dat het waarschuwingen kan negeren en pas iets hoeft te doen als hij echt de kamer uit moet. Dit is niet gewenst, want het is de bedoeling dat een kind reageert op waarschuwingen. De time-outprocedure onderbreken is een vorm van toegeven, waarbij niet de ouders maar het kind de regie heeft.

• Niet neutraal reageren. Zeker als de irritatie bij ouders is opgelopen, is het moeilijk om neutraal te reageren tijdens het uitvoeren van procedure. Het is belangrijk het kind niet aan te kijken en niet in gesprek te gaan op weg naar de time-outruimte en evenmin vanuit deze ruimte. Dat kan lastig zijn, zeker als een kind alles uit de kast trekt om wel aandacht te krijgen.

• Ongewenst gedrag willen bespreken bij terugkomst. Het gevaar ligt op de loer om, terug in de kamer, te praten over wat is voorgevallen. De time-out is hiervoor niet het middel. Het is een kort en krachtig ingrijpen zonder dieper in te gaan op wat voorviel. Willen ouders het bespreken, dan is dat iets voor later.

• Onvoldoende energie of tijd hebben. De eerste keer dat een time-outprocedure ingezet wordt, is meestal ook de zwaarste. Vaak is het nodig om meerdere keren weg te sturen en consequent te herhalen wat de bedoeling is. Als ouders beginnen aan de time-out, moet er voldoende tijd zijn om het af te maken. Vaak is dat lastig, want juist op het piekmoment aan het einde van de dag zitten kinderen elkaar in de haren.

Zijn kinderen er eenmaal aan gewend dat ouders niet toegeven en de time-outprocedure goed toepassen, dan kiezen kinderen vaak eieren voor hun geld en gaan ze na een waarschuwing beter luisteren. De time-out helpt om ongewenst gedrag te verminderen, zodat de piekmomenten minder spannend worden.

Tips:

• Zorg voor voldoende tijd en energie bij de start van een procedure.

• Geef opdrachten niet in de negatieve vorm, maar zeg wat het kind wél moet doen.

• Reageer neutraal als het kind tegenstribbelt of in gesprek wil gaan.

• Wees beslist en breek de procedure niet af als de tijd om gewenst gedrag te tonen voorbij is.

• Bedenk een negatieve consequentie als het kind de time-outruimte voortijdig verlaat.

• Geef complimenten voor elke stap in de goede richting.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan psychologe drs. Sarina Brons. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@refdag.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.