De huidige economische omstandigheden zetten het onderwijs onder druk. Nu de scholen bezig zijn met de begroting voor volgend jaar en hun meerjarenraming onder ogen zien, komt een en ander steeds duidelijker naar voren. Natuurlijk is het van belang om te kijken waar het efficiënter kan en of we met minder middelen toch een voldoende niveau kunnen halen. Goed onderwijs aan onze kinderen is echter in het belang van de toekomst. Daarin moet blijvend worden geïnvesteerd en niet op worden bezuinigd.

Besturen en directeuren zien met lede ogen aan dat geld voor het personeel aangewend moet worden om de materiële kant te dekken. Daarbovenop komt de bezuiniging op het budget bestuur en management. Deze gelden waren de scholen structureel toegekend omdat de verantwoordingsplicht bij de invoering van de lumpsumfinanciering extra kosten met zich meebracht. Dit budget had nu heel goed gebruikt kunnen worden in het kader van governance (goed bestuur en toezicht) en voor extra ondersteuning van het management, dat steeds meer verantwoordelijkheden krijgt.

Daar komt bij dat veel gemeenten geen geld meer reserveren voor de ondersteuning van de begeleidingsdiensten. Door de groeiende maatschappelijke problemen en de daardoor toenemende zorgfunctie van het onderwijs ontstaan hier knelpunten.

Er wordt het nodige van het onderwijs verwacht. De financiële dekking die daarvoor nodig is, ontbreekt echter. Te denken valt aan passend onderwijs, de veranderingen in governance, de functiemix (verdeling van leraren over verschillende salarisschalen), het groeiende aantal maatschappelijke taken dat op het onderwijs afkomt, maar ook andere problemen zoals een afnemend leerlingtal ten gevolge van de demografische ontwikkeling.

Prestatiedruk

Een voorbeeld is passend onderwijs. Leerlingen met een beperking moeten niet meer zo snel verwezen worden naar het speciaal onderwijs. Deze vernieuwing vergroot de druk op de basisscholen om passende zorg te bieden aan de leerlingen die die nodig hebben. Basisscholen willen graag gaan voor passend onderwijs, maar hoe je het ook wendt of keert, de vraag blijft waar het geld vandaan moet worden gehaald dat nodig is om deze verandering handen en voeten te geven. In de achterliggende tijd is duidelijk geworden dat het ambitieniveau op dit gebied te hoog ligt. De scholen moeten de middelen zoeken in hun eigen begroting. Dat kan gewoon niet.

Ook de druk om te presteren wordt alleen maar groter. Van besturen en management wordt verwacht dat de resultaten op een bovengemiddeld peil liggen. Terecht, maar het kost op de werkvloer moeite om deze omslag te maken. Hiervoor zijn nascholing en begeleiding ontzettend belangrijk. De middelen vanuit het Rijk zijn hiervoor niet toereikend. De lerarenbeurs kan wel worden ingezet, maar vaak zijn dat individuele trajecten, gericht op de persoonlijke perspectieven van de leerkrachten. Hoewel de scholen deze expertise goed kunnen gebruiken, laat de praktijk zien dat verbetertrajecten door middel van teamnascholing meer effect hebben.

Scholen worden daarnaast gedwongen om te innoveren op het gebied van informatie- en communicatietechnologie. Deze middelen zijn vaak duur en de afschrijvingstermijnen zijn kort. Ook voor deze nodige ontwikkelingen ontbreekt een financiële ondersteuning.

Teleurstellingen

De gevolgen hiervan zullen in de komende jaren hun weerslag krijgen. De groepen moeten groter worden. Er komt minder ruimte voor professionalisering van leerkrachten. Er zal minder expertise ingekocht kunnen worden bij begeleidingsdiensten. De werkdruk zal groeien omdat de taken door minder mensen moeten worden gedaan.

Wanneer de eisen aan het onderwijs alleen maar hoger worden zonder dat er voldoende geld wordt geïnvesteerd, kweken we onze eigen teleurstellingen en komt er van passend onderwijs, resultaatgericht werken, actieplan leerkracht en governance weinig of niets terecht. Onze leerlingen verdienen beter!

De auteur is directeur van de twee reformatorische basisscholen in Middelburg.