Er zijn verschillende streken in ons land waar de kerk helemaal verdwenen is. In een eeuw tijd is Nederland van een gedoopte natie veranderd in een land waar de kerk bijna volledig is gemarginaliseerd. Hierover wordt veel geschreven. Zo ook deze essaybundel.

De bundel bevat onder meer een aantal essays over de actuele ontwikkelingen. Vooral onder migrantenchristenen zijn opmerkelijke zaken te constateren. In Amsterdam gaan meer allochtone dan autochtone mensen naar de kerk. De schrijvers wijzen op een mogelijk louterende werking van de huidige ontwikkeling.

Verder bevat het boek vraaggesprekken met min of meer bekende Nederlanders. Zij maken belangwekkende opmerkingen. Zo wijst James Kennedy op de verdeeldheid van de kerken. „Een verdeelde kerk is geen probleem voor de maatschappelijke relevantie. Bovendien, de slechtste manier om eenheid te bereiken is om dat als doel te stellen. Eenheid moet geen project zijn, het ontstaat door een gemeenschappelijke inzet.” Eenheid is niet iets wat valt af te dwingen of wat wij met een goede aanpak zouden kunnen realiseren. Eenheid van de kerk ontstaat! Als ik Kennedy goed begrijp, als een geschenk van Godswege door een gemeenschappelijke inzet. Er ontstaat pas eenheid al men ook werkelijk één is. Een belangrijke signalering.

Ook ir. B. J. van der Vlies, voorheen fractieleider van de SGP, komt aan het woord. Opmerkelijk vind ik zijn slotopmerking. In het publieke domein ziet hij wel ruimte voor samenwerking tussen de kerken. In reactie op het verstikkende gelijkheidsdenken trekt hij de lijnen voor samenwerken opmerkelijk ruim. „De islam bevindt zich natuurlijk buiten de Bijbel; God heeft een Zoon en Allah heeft die niet, hè. Maar als het gaat om een stukje moreel besef in de samenleving, dan kun je met andersdenkenden de handen ineenslaan.” Een dergelijk inzicht vraagt om een verdere toelichting en uitwerking.

Stefan Paas, missionair predikant in Amsterdam, doet de prikkelende suggestie om „tien gelovige gezinnen” uit Veenendaal naar Amsterdam te halen. Voor Veenendaal maakt dat niet zo veel uit, maar voor Amsterdam zou het van enorme betekenis kunnen zijn.

Het boek sluit af met een lange reeks columns. Sommige zijn heel aardig, maar bij de meeste overheerst de gedachte dat christendom zoiets is als zoeken naar een rechtvaardige samenleving. En als iets duidelijk is geworden in de tweede helft van de vorige eeuw, dan is het wel dat daarin de toekomst van de kerk niet ligt. Een opvallende uitzondering is de column van Anmar Hayali, die erop wijst dat christenen het lef moeten hebben om in woord en daad te getuigen van Christus als hun Heer en Heiland. Grondige kennis van de Bijbel lijkt hem noodzakelijk voor de toekomst van de kerk. „Het wordt tijd om Gods wil te zoeken, beginnend in de kerk. We moeten ons bekeren, zodat God ons land zegent.”

Kortom, het betreft een bundel met wisselende bijdragen. Het had wel wat duidelijker mogen doorklinken dat het in de kerk uiteindelijk gaat om de verzoening van schuldige mensen met God door het bloed van Christus. Dat is, lijkt mij, door de eeuwen heen, de boodschap die christenen blijft verbinden.

De kerk is dood. Leve de Koning. Wat blijft christenen verbinden? Otto de Bruijne en Stijn Postema; uitg. Kok, Kampen, 2010; ISBN 978 90 4351 809 3; 158 blz.; € 17,50.