Witte en zwarte scholen, dat zijn inmiddels gangbare benamingen. Volgens velen is dat gezichtspunt tegenwoordig belangrijker dan de indeling van scholen naar levensbeschouwelijke richting. Daarbij worden zwarte scholen alom als een probleem gezien.Het christelijk onderwijs zou met name schuld hebben aan het ontstaan van zwarte scholen, omdat het vaak allochtone leerlingen weigert die van een ander geloof zijn. Vandaar de roep om bijzondere scholen dat recht te ontnemen.

Nu kan duidelijk zijn dat het voor de integratie van allochtone leerlingen niet goed is wanneer zij op een school zitten waar blanke kinderen vrijwel ontbreken en het Nederlands voor de meesten een vreemde taal is. Toch mag men niet concluderen dat een zwarte school per definitie een slechte school is. Daarvoor zijn er te veel andere gezichtspunten in het geding.

Volgens een onderzoek van het ITS, verbonden aan de Nijmeegse universiteit, is de kleur van de school niet echt van doorslaggevende betekenis voor de leerprestaties van de kinderen. Veel belangrijker is het verwachtingspatroon van de docent.

Van allochtone kinderen verwacht een leerkracht niet veel. Hij of zij is daarom al gauw tevreden met de minimale prestaties die geleverd worden. Zo worden kinderen niet uitgedaagd en aangespoord om er uit te halen wat er in zit.

Diezelfde houding bestaat er trouwens ook ten aanzien van blanke leerlingen uit lagere sociale milieus. Van huis uit worden die in veel gevallen niet gestimuleerd om op school hun best te doen. Vader en moeder hadden vroeger ook geen zin om te leren en hebben er niet veel van terechtgebracht. Als dan ook de leerkracht er al bij voorbaat van uitgaat dat ze niet zo veel kunnen en ze bovendien in een klas zitten waar het gemiddelde niveau laag ligt, dan hoeft men zich er niet over te verbazen dat hun onderwijsresultaten mager zijn.

Meer dan vroeger worden leerkrachten aangemoedigd om te letten op de mogelijkheden van leerlingen. Zitten blijven is tegenwoordig uit de mode. Veeleer probeert men door interne differentiatie rekening te houden met niveauverschillen binnen een en dezelfde groep.

Dat is allemaal sympathiek bedoeld, maar zoals wel vaker het geval is, heeft deze sympathiek ogende opzet ook averechtse gevolgen. Voor leerlingen uit kansarme groepen gaat de uitdaging ontbreken. Veel allochtone leerlingen krijgen bepaalde lesstof niet aangeboden omdat men ervan uit gaat dat die voor hen toch te moeilijk is.

Ook in het advies voor het voortgezet onderwijs laat de basisschool de sociale achtergrond van de leerlingen zwaar meetellen. Nu is die sociale achtergrond best een relevante factor voor de verdere schoolloopbaan, maar men kan daarin ook te ver gaan.

Natuurlijk blijft de concentratie van allochtone, niet of slecht Nederlands sprekende leerlingen in bepaalde scholen een minpunt. Maar het is voor de onderwijskansen van de desbetreffende leerlingen nu ook weer niet zo dramatisch dat daarvoor getornd moet worden aan het recht van bijzondere scholen om leerlingen te weigeren vanwege hun identiteit.