Een alleenstaande vrouw plukt fulltime appels bij een fruitteler, maar houdt daar netto véél minder aan over dan haar collega’s, een parttime werkend stel dat samen evenveel appels plukt. Kan dat niet eerlijker?

SGP-Kamerlid Dijkgraaf ziet nog de „verbaasde gezichten” voor zich van zijn mede-Kamerleden toen hij deze maand met dit voorbeeld zijn pleidooi inleidde voor een leefvormneutraal belastingstelsel. Want de SGP, dat was toch die partij die juist gezinnen wil bevoordelen?

Dijkgraaf kan zich de verwarring wel voorstellen. Immers, nog niet eens zo lang geleden vochten de staatkundig gereformeerden nog voor het behoud van de overdraagbare algemene heffingskorting voor de niet-werkende partner. „Die strijd hebben we helaas verloren. Dat is trekken aan een dood paard. Het vorige kabinet zette al flink de bijl in die overdraagbaarheid en het huidige kabinet zet deze lijn zelfs nog verder door.”

Mede door die maatregel worden traditionele gezinnen allang niet meer fiscaal bevoordeeld, zegt Dijkgraaf. „Sterker, kostwinners betalen veel méér belasting over hun inkomen dan tweeverdieners met hetzelfde gezinsinkomen.” Maar ook tussen alleenstaanden en gezinnen loopt het volgens hem onredelijk spaak. „Ons ideaal is nu om al die verschillen in één klap gelijk te trekken.”

Dijkgraaf wil daarom toe naar een belastingstelsel dat gelijke gevallen ook gelijk behandelt. „Een belastingstelsel dat accepteert dat mensen zelf hun keuzes maken en Den Haag zich daar zo min mogelijk mee bemoeit.” Dat past volgens hem ook bij de terugtrekkende overheid waar velen de mond vol van hebben. „Wat dat betreft staan we hier heel liberaal in.”

Dijkgraaf meent dat de tijd ook rijp is om het complete fiscale stelsel eens tegen het licht te houden. „Wat helpt is een rechts kabinet, maar óók dat er bij partijen als D66, GroenLinks en de PvdA nieuwe woordvoerders zijn aangetreden, die door hun specifieke economische en fiscale kennis minder ideologisch in deze discussie staan. De kunst is elkaar te vinden en het debat te heropenen. En deze keer graag vanuit de feiten in plaats van gevoelens.”

De SGP heeft daarom het initiatief genomen om een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer op te tuigen over dit onderwerp. Dijkgraaf: „We hebben dat idee vorige week in de Kamer gedropt en er lijkt geen fractie op tegen.” Wat Dijkgraaf betreft schuift bij die hoorzitting in ieder geval de prominente fiscalist Leo Stevens aan, maar ook hoogleraar staats- en bestuursrecht Jos Teunissen, die in 2009 in deze krant de vinger legde bij de grote verschillen in belastingdruk tussen kostwinners en tweeverdieners.

De fiscaal experts kunnen tijdens de bijeenkomst hun licht kunnen laten schijnen op de vraag hoe het belastingstelsel eerlijker én effectiever kan. Want aan dat laatste schort het volgens Dijkgraaf flink. „Er zijn in de afgelopen jaren allerhande financiële prikkels opgetuigd om meer mensen aan het werk te krijgen, maar die zijn voor een belangrijk deel uitgewerkt. Zo zijn er steeds meer vrouwen gaan werken, maar die doen dit veelal niet omdat ze daartoe fiscaal gestimuleerd zijn, maar omdat het cultureel gezien steeds gebruikelijker werd.”

Het is volgens Dijkgraaf net als bij de subsidies voor kinderopvang. „Daaraan besteden we miljarden, maar keer op keer blijkt uit onderzoek dat dit geld vaak helemaal niet leidt tot een hogere arbeidsparticipatie”

Dijkgraaf zou daarom graag zien dat de effectiviteit van alle heffingskortingen eens op een rijtje wordt gezet. „Ik denk dat we er dan achter zullen komen dat we óók hier miljarden aan belastingcadeautjes aan het uitdelen zijn, zonder enig effect. Het is natuurlijk van de zotte dat de vrouw van een arts die 2 ton verdient, inkomensafhankelijke combinatiekorting nodig zou hebben om aan het werk te gaan. Dat geld kunnen we dus nuttiger besteden.”

De uitdaging is, meent Dijkgraaf, om het belastingstelsel op die manier eerlijker te maken, zonder dat dit het arbeidsaanbod te veel remt. „Want daar zit helemaal niemand op te wachten. De komende jaren krijgen we grote tekorten in onder meer het onderwijs en de zorg.”

Wat de SGP betreft, wordt in die belastingherziening ook de hypotheekrenteaftrek meegenomen. „Dat systeem kan wel wat hervorming gebruiken, al mag dat wat ons betreft niet ten koste gaan van de koopkracht van de huizenbezitter. Het huidige kabinet wil daar deze regeerperiode weliswaar niet aan, maar erover nadenken kan geen kwaad. Want zo’n stelselherziening, dat duurt wel even.”