Enige opluchting was op zijn plaats, want eerder dit jaar ging de top niet door. Spanje, dat tot juli EU-voorzitter was, had de president naar Madrid uitgenodigd. Maar Obama zegde af wegens „termijnproblemen”.

Eerder was tussen Spaanse en EU-diplomaten een felle discussie losgebarsten over wie Obama van het vliegveld zou mogen ophalen, en wie hem welkom mocht heten. Van Rompuy, die op 1 januari was aangetreden, begon zijn rol op te eisen als eerste president van de unie.

Met het huidige Belgische voorzitterschap van de unie hoeft de Belg Van Rompuy niet bang te zijn voor een nieuwe pijnlijke ruzie. „Voor de zichtbaarheid van de top was het misschien beter geweest als de ontmoeting met Obama in Brussel zou plaatsvinden, maar dit is een zaak van Van Rompuy”, aldus een Belgische diplomaat eerder dit jaar in Belgische media. Het Amerikaans-Europees overleg vindt nu gemakshalve plaats in de schaduw van een grote top van de NAVO in de Portugese hoofdstad.

Lissabon biedt zo enige kansen om gevoeligheden tussen de VS en Europa te verminderen. Het is de Amerikanen bijvoorbeeld een doorn in het oog dat de Europeanen zo moeilijk doen over de Turkse toetreding tot de Europese Unie, terwijl de VS Turkije als zeer belangrijk bondgenoot binnen de NAVO beschouwen.

Op de EU-VS-top kunnen ook andere trans-Atlantische irritaties worden afgebouwd. Europa en Washington zitten bijvoorbeeld niet op een lijn wat de aanpak van de economische crisis betreft en de verdere liberalisering van de handel. In de strijd tegen terrorisme denkt de EU anders over de bescherming van persoonsgegevens dan Washington. Daarnaast lopen Europese diplomaten nog de rillingen over de rug als ze denken aan de klimaatconferentie van de Verenigde Naties eind vorig jaar in Kopenhagen. De unie stelde zich toen eindelijk eensgezind op, maar Obama vaarde zijn eigen koers.

In Lissabon kan de Amerikaanse president ook de Europese kritiek pareren dat hij meer tijd investeert in Rusland en China, en dat Europa hem nauwelijks wat kan schelen. Washington zal daarbij ongetwijfeld zijn waardering tonen voor Van Rompuy als nieuw Europees ‘aanspreekpunt’.