Zijn werk is nooit af, verzucht de predikant soms. E-mails moeten nog worden beantwoord, kleinigheden blijven liggen en leveren stress op. Stelt hij wel de goede prioriteiten, vraagt de kerkenraad zich af. Het predikantschap mag een roeping zijn, sommige dingen moeten gewoon gedaan worden. Maar heeft de predikant daarvoor wel de benodigde vaardigheden ontwikkeld?

Het stellen van deze vraag roept al snel een aantal tegenvragen op. Is het predikantschap dan een beroep? Raakt de geestelijke dimensie van het ambt niet ondergesneeuwd als er aandacht komt voor de professionaliteit van de predikant? Inderdaad moeten we terdege oppassen voor een ongeestelijke verzakelijking van het ambt. En toch zijn we van mening dat bepaalde professionele vaardigheden nodig zijn om in deze tijd in het ambt te kunnen staan.

Iets daarvan herkennen we bij de vaak heel praktische aanwijzingen voor het predikantschap die we lezen bij een reformator als Heinrich Bullinger of een puritein als Richard Baxter. Zij gaven in hun tijd collega-predikanten advies over zaken als de inrichting van de studeerkamer of de verslag­legging van pastorale bezoeken.

In de literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen drie aspecten van het predikantschap: ambt, persoon en professie. Het ambtelijke staat, terecht, als een heel eigen categorie voorop: de bediening van het Woord in prediking, pastoraat, catechese en dergelijke. Dit ambtelijke laat zich niet reduceren tot het professionele.

Toch is er meer dan het ambte­lijke. Voor de persoonlijke dimensie komt gelukkig steeds meer aandacht. In veel predikantsopleidingen wordt aandacht besteed aan het persoonlijk functioneren van de studenten. Nog veel belangrijker is het dat een predikant persoonlijk dicht bij de Heere leeft. Dat is niet hetzelfde als het ambtelijke: een predikant die enkel de Bijbel leest met het oog op de ambtelijke dienst, zal merken dat zijn geestelijk leven verschraalt. Maar dit persoonlijke staat wel ten dienste van het ambtelijke.

Onderbelicht

Iets dergelijks geldt van het derde, professionele aspect van het predikantschap. We denken daarbij aan zaken als gespreksvaardigheden, stijlen van leidinggeven en organiseren, agendabeheer en timemanagement. Dit blijft met name in reformatorische kring nog wat onderbelicht. Het ambtelijke en het persoonlijke kunnen gebaat zijn bij professionaliteit. Sterker nog: de huidige context vereist de nodige professionaliteit.

Te denken valt aan de toegenomen werkdruk, die blijkt uit de groter wordende stroom e-mails, de veelvuldige en complexere problematieken in het pastoraat (psychisch en in gezinsverband) en toenemende verscheidenheid in gemeenten. Tel daarbij op dat het opleidingsniveau is toegenomen, mensen mondiger en kritischer zijn geworden en dat men een predikant niet meer vanzelfsprekend gezag toekent. Kerkenraadsleden en anderen die zelf in een professionele context werken, verwachten van een predikant ten minste een bepaald basisniveau van professionaliteit: dat hij afspraken tijdig nakomt, reageert op berichten, maar ook dat hij zijn tijd weet te bewaken en niet ondergaat in zijn werk.

Als een predikant onvoldoende is toegerust om in deze context te werken, kunnen de gevolgen groot zijn, voor hemzelf, voor zijn gezin én voor de gemeente. Denk aan de situatie waarin een predikant in de grote hoeveelheid taken en verantwoordelijkheden geen prioriteiten kan stellen of niet in staat is deze te communiceren. Dit kan leiden tot overspannenheid, of zelfs burn-out. Denk aan de predikant die wel altijd voor 
de gemeente in touw is, maar 
geen tijd heeft voor zijn roeping als vader in het gezin. Of denk 
aan de predikant die zijn e-mail niet goed op orde heeft en daardoor een belangrijk bericht over een pastoraal probleem over 
het hoofd ziet, of reageert zonder de eigenheid van communicatie via e-mail in het oog te houden.

Kortom: de situatie vraagt om professionele vaardigheden, mede ten dienste van het ambtelijke en persoonlijke. Predikanten zelf, maar ook kerkenraden en gemeenten hebben belang bij aandacht voor de professionele kant van het predikantschap. Niet ten koste van het ambtelijke of persoonlijke, maar juist ten dienste daarvan. Soms moet je professioneel zijn om het als persoon vol te kunnen houden en profetisch te kunnen blijven spreken.

Vreugdevol

Naar onze overtuiging is het nodig dat theologische opleidingen, kerken­raden en vooral predikanten zelf deze zaken ter hand nemen. Wij hebben zelf ervaren hoe aandacht voor professionaliteit kan helpen in het combineren van predikantschap, promotie­studie en docentschap – en om dat vreugde­vol te blijven doen. Juist om de wereld niet de agenda te laten bepalen, is het nodig om ons –voor Gods aangezicht– te bezinnen op onze agenda en taken. Dan blijft er genoeg tijd voor wat echt nodig is: persoonlijk de Heere zoeken en Hem dienen tot Zijn eer.

Drs. A. Huijgen is christelijk gereformeerd predikant te Genemuiden en docent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA). Drs. 
D. Timmerman is Nederlands gereformeerd predikant te Breukelen en aio kerkgeschiedenis aan de TUA. Beiden bloggen op predikantenpraktijk.wordpress.com.