Ze kunnen zich dat pak slaag en die sneeuwkanonnade levendig voorstellen, de leerlingen van Sint-Janslyceum in ’s-Hertogenbosch die vanmorgen een gastcollege kregen in het kader van de Dag van Respect. Hoewel een enkele –blanke– grapjas meedeelt dat hij de chauffeur zou helpen.

Toch helpt het beantwoorden van respectloosheid met nog meer gebrek aan respect niet de samenleving beter te maken, houdt directeur A. Buys van de lerarenopleiding van Fontys Hogescholen hun voor. De praktijk is echter weerbarstig. Jongen met stekels en oorbel: „De politie pikt mij er altijd uit.” „En wat doe jij dan?” „Me verzetten!”

Van sommige voorbeelden wordt de klas stil. Een meisje zette de rolstoel waarin haar moeder zat langs de kant van het gangpad in de winkel. „Iedereen kon erlangs. Toch kwam een personeelslid naar me toe: Kun je aan die vrouw in die rolstoel vragen of ze de winkel uitgaat? Ze blokkeert het pad. En even later tegen m’n moeder: Zou u zo vriendelijk willen zijn de winkel te verlaten? De klanten hebben last van u.”

Toen Buys nog rector van het Sint-Janslyceum was, schreef ze een leerling in die van een ander gymnasium kwam. Daar ging hij weg omdat hij werd gepest: hij droeg geen merkkleding.

Mededogen

Voorbeelden te over tijdens de Dag van Respect. Op 3000 scholen in Nederland gingen leerlingen daarover vandaag in gesprek met gastsprekers. Ook tien scholen op Aruba deden mee. Engeland, Schotland, Ierland en Amerika overwegen zich eveneens aan te sluiten, zegt rabbijn A. Soetendorp, bestuurslid van de organiserende stichting. „Mensen willen een samenleving waarin respect tonen en verwachten normaal is. Alle scholen moeten scholen van compassie worden, van mededogen, waarin geleerd wordt hoe we met de samenleving moeten omgaan. Respect is de grondslag van iedere beschaafde samen­leving.”

„Op de scholen, in het leslokaal wordt het verschil gemaakt”, zegt de bevlogen rabbijn. „Op deze dag gedenken we het einde van de Eerste Wereldoorlog. Men zei: Dit nooit meer. Na de Tweede Wereldoorlog werd gezegd: Hoe is het mogelijk dat dit gebeurde? En hoe kunnen we de kracht vinden om ons ertegen teweer te stellen? Of je tot de meerderheid behoort die niets doet en alleen probeert te overleven, of tot de minderheid die met de verdrukker collaboreert, of tot de minderheid die voor de vervolgden opkomt, zelfs of je bereid bent je eigen leven te riskeren, hangt sterk samen met de vorming op school.”

Spot

De Dag van Respect bestaat vijf jaar. „Ondanks het terugtreden van diverse subsidieverleners is de dag er nog”, zei rector A. Veuger. „Het primair onderwijs begon ermee; andere onderwijssectoren volgden.”

Het onderwerp is actueel. Recent werd gesproken over de „verhuftering” van de samenleving. In de omgang tussen mensen, tussen bevolkingsgroepen. Rabbijn Soetendorp maakt het in zijn eigen joodse bevolkingsgroep mee, maar hij kiest voor een ander voorbeeld: „Een jongen uit Kosovo vertelde me dat hij als enige zijn vinger moest opsteken toen de leraar vroeg wie er moslim was. De docent bespotte hem en vroeg daarna: Wie is er nog meer moslim? Toen stak een christen zijn hand op. De leraar was verbaasd –„Jij?”– maar de jongen wees naar de moslim en zei: Hij is mijn vriend.”

„Respectloos” vond een Indonesisch meisje het toen de Amerikaanse president Obama een bezoek aan haar school op het laatste moment afzegde. „Maar is dat respectloos?” vraagt gastspreker Buys. „Het ligt eraan waarom hij niet kwam”, vindt een leerlinge.

Op elke tafel verschijnt een papiertje, en op elk papiertje namen van mensen voor wie de leerlingen respect hebben. „Voor mijn ouders, omdat ze me hebben opgevoed.” „Mijn pleegouders; die hebben voor me gezorgd nadat mijn moeder was overleden.”

Een meisje noteert de buurvrouw in het bankje naast haar: „Ik heb er respect voor dat ze altijd zichzelf blijft.” Een jongen aan de andere kant van het lokaal: „Mijn neurochirurg! Die heeft mijn leven gered, een jaar geleden.”

Extra respect krijgen beroepsgroepen als brandweerlieden en werkers in de gehandicaptenzorg. En degenen die veel aan vrijwilligerswerk doen. Mensen die zich inzetten voor de vrijheid, doordat ze uitgezonden worden naar een onveilig land.

Buys heeft zelf ook een voorbeeld in petto: „Gisteren vergaderde ik met de directeuren van andere lerarenopleidingen. De collega van De Driestar vroeg om stilte omdat hij wilde bidden voor het eten. Dan zijn we allemaal stil. Respect tonen is: iedereen in zijn waarde laten.”