Ook het afgelopen jaar glipten er weer zo’n 500.000 illegale immigranten over de Europese grenzen. Mensen betalen zich soms blauw aan smokkelaars die helpen om ons werelddeel binnen te komen. Vanuit Azië kost een enkeltje EU al gauw 30.000 gulden. Hoe meer wensen je hebt, hoe hoger het bedrag. Als je in een container met airconditioning Rotterdam wilt binnenvaren, is dat duurder dan wanneer je zwemmend over de Oder wilt komen.

Ook is er altijd het risico dat je niet levend aankomt in Europa. Nog maar enkele weken geleden vond de politie in het Ierse dorpje Wexham acht gestikte Aziaten in het laadruim van een vrachtauto. Op dezelfde manier werden vorig jaar in het Engelse Dover 58 dode Chinezen in het laadruim van een Nederlandse vrachtauto gevonden.

Vaak jaren nadat mensen in Europa zijn aangekomen, werken de gelukzoekers nog om hun ’hypotheek’ te voldoen. Ze dienen als goedkope arbeidskracht, drugsdealer of prostituee. De politie let vooral op Chinese restaurants. In Praag ontdekte de politie dat een eethuis met slechts acht tafels meer dan 800 mensen in dienst had. De uitspanning bleek enkel geopend als dekmantel voor een smokkelorganisatie.

Vooral in China zijn veel smokkelorganisaties. Hun omzet wordt geschat op 8,5 miljard gulden. Zonder assistentie is het vrijwel onmogelijk vanuit China hier te komen. Meestal worden klassieke opiumroutes gebruikt. De laatste maanden is er ook een groeiende stroom uit Pakistan, India en Afghanistan.

De mensen gaan niet rechtsreeks naar Europa, maar hebben enkele tussenstops. Volgens schattingen van enkele jaren geleden wachtten in Moskou doorlopend 200.000 mensen op hun vertrek naar het Westen. De laatste jaren is Belgrado erg in trek.

Muur
Christian Bratz is hoofd van de sectie mensensmokkel bij Europol, de samenwerkende politiediensten van de EU. Hij ziet dat het aantal succesvolle smokkelpogingen stabiel is, maar de Duitse politieman is daar niet tevreden mee. „Hoe beter we onze grens bewaken, hoe betere zaken de smokkelaar doet. Maar wat moeten we anders? Een nieuwe Muur van Berlijn? Ergens moet toch een balans zijn tussen vrij verkeer en bewaking?”

Voor Europol ligt het voornaamste probleem op de Balkan. „Veel mensen willen daar weg. Duizenden Albanezen willen naar Italië. Vanuit het Oostblok wordt niet alleen gesmokkeld, ook gehandeld. Heel veel prostituees in Nederland komen uit Oost-Europa, omdat die momenteel hier erg in trek zijn. De meesten van hen doen hun werk niet vrijwillig.

Het voormalige Joegoslavië is een belangrijk doorvoerland. Kennelijk is het daar chaotisch genoeg om controle te ontwijken. Veel Aziaten komen via Belgrado.”

In de praktijk gaat het heel eenvoudig. Een armoedzaaier komt in een Chinese havenstad in een café en ontmoet daar iemand die hem wel wil helpen naar Europa of Amerika te gaan. „Bij deze persoon betaalt hij de helft van het geld vooruit. In ruil daarvoor krijgt hij een telefoonnummer van een contactpersoon in een tussenstation, zoals Belgrado. Hij krijgt nooit meer informatie dan één plaats vooruit. Ook de groepen waarin ze reizen, wisselen dagelijks, want contact kan gevaarlijk zijn. In het land van aankomst zorgt iemand voor zwart werk, om de rest van het geld af te betalen. Als je achterstanden oploopt, dreigen ze ermee dat ze je familie in China ombrengen of zo. Het geld gaat dan via dekmantelbedrijven weer naar het land terug. De effectiviteit van zulke bendes is veel groter dan die van de politie.”

Burgeroorlog
De oorzaken voor migratie zijn meestal economisch of politiek, zegt Bratz. „Het is begrijpelijk dat mensen weg willen uit een burgeroorlog. Of uit een land waar geen enkele vorm van rechtszekerheid is. Als Europol kunnen wij die burgeroorlog natuurlijk ook niet stoppen. Aan de oorzaken kunnen we weinig doen.”

Europol doet echter wel iets anders in de herkomstlanden. „De EU zendt mensen naar al die landen om een soort voorlichting te geven. Die mensen hebben vaak een scheef beeld van Europa, bijvoorbeeld dat iedereen hier in de welvaart zwemt. Smokkelaars doen er natuurlijk niet veel aan om dat beeld te corrigeren.”

Europol is voornamelijk een kenniscentrum, waar de politiediensten van de EU-deelstaten gebruik van kunnen maken. Zo probeert het mensensmokkel ook met intelligentie te bestrijden. Grofweg zijn er vier sporen die Europol bewandelt.

Bratz: „De eerste taak is die van de verbindingsdienst. Als er in Engeland een nummer van een Duitse mobiele telefoon wordt gevonden, levert de Duitse politie op verzoek binnen enkele uren alle achtergronden daarvan. Behalve om telefoonnummers gaat het om kentekens, adressen en bankrekeningnummers. Op deze manier achterhalen we soms zelfs geldstromen naar China of Turkije. Smokkelaars vinden dat niet fijn. In de gevangenis zitten is niet erg, maar om daarna je geld kwijt te zijn, is wel heel zuur.”

Het tweede dat Europol op het vlak van mensensmokkel doet, is het maken van een informatiebulletin voor de politie. „Daarin geven we gevalbeschrijvingen, interessante feiten en de laatste ontwikkelingen op het gebied van vervalste visa, paspoorten en zo, zonder persoonsnamen. Elke vier weken gaat dit door één klik op de muis naar vijftien lidstaten. Jammer genoeg is er geen geld voor een vertaling, dus een Duitse douanier die geen Engels leest, heeft pech.”

Poppetjes
Het derde niveau is wat geheimzinniger, zegt Bratz. Hij pakt enkele documenten uit de kluis en grinnikt: „Deze analysebestanden zijn zo geheim dat ik ze zelf nauwelijks mag lezen. Hierin combineren we gegevens van politiediensten. Wij ontvangen bijvoorbeeld een naam en een telefoonnummer van een mogelijke smokkelaar in China. Vanuit een ander kanaal krijgen we informatie over een restauranthouder. Wij vragen ons dan af of de ene met de andere persoon te maken heeft, en verbinden de poppetjes met stippellijnen. Meestal bevelen we aan om bijvoorbeeld bankrekeningen in de gaten te houden. Door zulke hypotheses zijn al diverse bendes opgerold. Afzonderlijke politiediensten hebben daarvoor te weinig informatie. Deze bestanden zijn uiterst vertrouwelijk. Zelfs getuigen staan er met naam en toenaam in.”

Het laatste niveau waarop Europol mensensmokkel bestrijdt, is de strategische samenwerking met andere internationale organisaties, zoals Interpol, de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. „Dit contact is er voornamelijk voor de afstemming. Het lijkt misschien niet zo belangrijk, maar we komen zo wel veel te weten. We horen bijvoorbeeld over immigratiewetten in diverse landen, over ontwikkelingen bij de politie en over de politiek. Al die informatie is voor ons van belang.”

De overlap tussen mensensmokkel en drugshandel is maar klein, zegt de Europol-medewerker. „Er zijn banden met de drugshandel en de smokkel van gestolen auto’s. Soms worden ook dezelfde routes gebruikt, maar het gebeurt zeker niet in één transport. Het grote voordeel van mensensmokkel is dat de mensen vooraf betalen. Arrestatie van de migrant is geen risico, want hij heeft al betaald. Ook heeft hij niemand meer dan een stroman gezien. Het is heel lucratief.”

Om de bendeleider te krijgen, is moeilijk. „Hij koopt dagelijks een nieuwe telefoonkaart, zodat zijn nummer telkens wisselt. Overal ter wereld zijn mobieltjes beschikbaar. Het is ondoenlijk om zijn telefoonverkeer met zijn medewerkers in EU-landen op te vangen. Het duurt soms jaren voordat je in de buurt van de Spin komt.”