Voordat het zover was vond er een omvangrijke ethische en politieke discussie plaats. Het CDA onder leiding van Van Agt verzette zich tegen het zonder meer vrijgeven van de abortus provocatus. De forse bezwaren van de bisschoppen wilde hij niet negeren. Een probleem was wel dat sinds het begin van de jaren 70 abortusklinieken in Nederland waren gedoogd.

Een voorstel van het kabinet-Van Agt/Wiegel om abortus te legaliseren, werd begin jaren tachtig zowel in de Tweede als in de Eerste Kamer met een uiterst krappe meerderheid aangenomen. Vanwege de vijf dagen bedenktijd ging het voor de linkse oppositie niet ver genoeg en binnen het CDA was een man als Van Leijenhorst niet bereid om voor te stemmen.

Bij behoudende katholieken en orthodoxe protestanten riep dit regeringsvoorstel veel bezwaar op. Men was teleurgesteld in de opstelling van premier Van Agt en het CDA. Zo werd in 1980 een grote anti-abortusdemonstratie gehouden, waaraan wel 20.000 mensen deelnamen. Al in 1971 was de VBOK opgericht, de Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind.

Geen issue meer

Inmiddels zijn we bijna veertig jaar verder. Anders dan in de Verenigde Staten is abortus in Nederland in feite geen politiek issue meer. Voor het overgrote deel van de bevolking is het een geaccepteerde zaak. Abortus wordt gerekend tot de reproductieve rechten van de vrouw. Landen die dat recht niet erkennen, worden erop aangesproken dat ze daarmee de mensenrechten schenden.

Het conceptverkiezingsprogram van het CDA bij de laatste Kamerverkiezingen zweeg over abortus. Uiteindelijk kwam er toch nog in te staan dat het afbreken van de zwangerschap „een verstrekkende stap” was, die beperkt moest blijven tot echte noodsituaties. Maar je kreeg tijdens de kabinetsformatie niet de indruk dat dit onderdeel van het verkiezingsprogram voor de CDA-onderhandelaars zwaar woog.

Daarentegen noemde de ChristenUnie in haar verkiezingsprogram de wetgeving die abortus legaliseerde een verkeerde weg. „De rechtsbescherming van het leven moet hersteld worden.” De SGP stelde onomwonden: „Deze Abortuswet is in strijd met de menselijke waardigheid en moet vervallen.”

Toch heeft ook in orthodox-christelijke kring een zekere gewenning plaats gevonden. Er is nu eenmaal zoiets als de normatieve kracht van de feitelijkheid. Wanneer jaar in jaar uit zonder veel discussie en protest abortussen plaats vinden, draagt dat er toe bij dat abortus steeds meer als een gewone ingreep wordt gezien. Als iets wat er in de moderne samenleving nu eenmaal bij hoort. Ook bij hen die zelf abortus afwijzen, treedt dan gemakkelijk een zekere acceptatie op. Het is natuurlijk wel verkeerd dat vrouwen zich laten aborteren, maar als ze daarvoor kiezen is dat hun eigen verantwoordelijkheid. Daar zul je je in deze tijd bij moeten neerleggen. In die trant wordt er dan gemakkelijk gedacht en gesproken.

Hulpverleningsorganisatie

Tegen deze achtergrond zullen we de recente koerswijziging van de VBOK moeten bezien. Niet alleen veranderde de naam in het nietszeggende Siriz, men wil ook af van het christelijke imago. Dat riep immers weerstand op en daardoor bleven allerlei deuren gesloten. In plaats van als een antiabortusorganisatie gaat men zich voortaan presenteren als een hulpverleningsorganisatie voor ongewenst zwangere vrouwen. Die moeten immers in hun moeilijke situatie een weloverwogen keuze kunnen maken.

Ook de naam van het VBOK-blad ”Laat leven” gaat veranderen. Die past niet meer bij de nieuwe strategie. Begrijpelijk dat dit alles in (een deel van) de achterban van de VBOK veel verontruste reacties opriep. Tot in het comité van aanbeveling toe. Dat bleek niet eens geraadpleegd te zijn.

In antwoord op deze commotie stelde directeur Van Veelen dat de VBOK nooit een christelijke organisatie is geweest. Dat is correct, maar de VBOK had altijd wel een uitgesproken anti abortus en pro life karakter. Dat men dat nu van zich af wil schudden, zegt wel wat. Als men vindt dat de naam Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind niet in overeenstemming is met de huidige werkelijkheid, wat is er dan met die werkelijkheid gebeurd?

Inderdaad was de VBOK vanouds een bundeling van mensen die (het legaliseren van) abortus afwezen. Zij vond niet alleen steun in de brede gereformeerde gezindte, maar ook bij evangelischen, rooms-katholieken, joden, humanisten en wellicht nog andere richtingen. Zeker in de beginjaren vormden degenen die het vrijgeven van abortus afwezen een zeer gevarieerd gezelschap.

Zo was daar de rooms-katholiek Imkamp, die in de jaren 60 en 70 deel uitmaakte van de Tweede Kamerfractie van D66. Zijn principiële bezwaren tegen de legalisering van abortus liet hij duidelijk blijken. In 1976 stemde hij tegen het initiatiefvoorstel van PvdA en VVD om abortus vrij te geven. In de Eerste Kamer waren er zelfs acht VVD’ers voor wie dit wetsvoorstel te ver ging. Als gevolg van hun tegenstemmen sneuvelde het in de Senaat.

Dat de VBOK nooit een organisatie met een christelijke grondslag is geweest, is dus het punt niet. Als het gaat om specifieke onderwerpen is het soms mogelijk een brede coalitie te vormen. Dat is niet alleen mogelijk, maar kan ook verstandig zijn. Eendracht maakt macht. Men is dan gezamenlijk ergens tegen; daarbuiten scheiden de wegen.

Overigens moet wel geconstateerd worden dat in de loop der jaren het verzet tegen abortus buiten de orthodox-christelijke kring aanzienlijk verminderd is. Dat heeft ook te maken met een generatiewisseling. De oudere generatie was meer gestempeld door de traditionele opvattingen over het menselijk leven.

Maakt het ontbreken van een christelijke grondslag de kans groter dat men op den duur water bij de wijn gaat doen? Dat is maar de vraag. Er zijn helaas ook veel christelijke organisaties die na verloop van tijd van kleur verschieten. Veel mensen die zich christen noemen, vinden abortus in allerlei situaties op z’n minst een acceptabele noodoplossing.

Imagoprobleem

Bij de voormalige VBOK heeft men vooral behoefte aan een verbetering van het imago. Daardoor zou men meer ingang kunnen vinden en de hulpverlening kunnen uitbreiden. Nu is het imago van een bedrijf of organisatie zeker van groot belang. Imagoschade moet men zien te vermijden. Ook allerlei christelijke organisaties en kerken hebben de waarde van een positief imago ontdekt.

Maar de sterke behoefte aan een positief imago in de brede samenleving betekent wel dat men geneigd zal zijn z’n doen en laten steeds meer te laten bepalen door de vraag of het in de buitenwereld goed zal vallen. Gemakkelijk wringt dat met de eigen identiteit. Althans met de identiteit die men vanouds had.

Een positief imago in deze wereld is voor een christelijke kerk of christelijke organisatie lang niet altijd een goed teken. „Wee u wanneer al de mensen wel van u spreken” (Lukas 6:26). Dat wil niet zeggen dat het ons niets uitmaakt hoe we over komen. Dat we niet ons best moeten doen om karikaturen te voorkomen en die te bestrijden wanneer die kennelijk de ronde doen. Maar wanneer een goed imago een hoge prioriteit krijgt, gaat dat gemakkelijk ten koste van de identiteit.

Een christelijke organisatie (en ook een organisatie die pro lifestandpunten uitdraagt) moet in de huidige maatschappij niet rekenen op veel instemming. Maar de missie waar zij voor gaat is belangrijker dan een positief imago.

Bij de vroegere VBOK maakte de naam duidelijk waar men voor stond. Het ging om de bescherming van het ongeboren kind. Dat is een heel belangrijke zaak. Het gaat immers om menselijk leven. Daar hoef je je niet voor te schamen, ook al weet je dat dat bij velen een negatief imago geeft.

Nu kan het ook zijn dat je met het oog op de relaties met de buitenwereld kiest 
voor een wat minder uitgesproken naam. Om niet meteen weerstand op te roepen. Het 
is zelfs te verdedigen om met het oog daarop je naam te veranderen. Al kan dat 
vragen oproepen bij de ach­terban en door de buiten­wereld ervaren worden als een vorm van verhulling waar men heus wel doorheen kijkt.

Wissel

Toen de politieke strijd over de legalisering van de abortus verloren was, is de VBOK zich gaan richten op de hulpverlening. Het bewerken van de publieke opinie is daarbij aan anderen (onder anderen Dorenbos) overgelaten. Daar is niets mis mee. Je hoeft niet alles te doen, ook niet op het terrein van de abortus.

Maar wanneer men ter gelegenheid van de naamswijziging stelt dat men zich niet meer als anti-abortusorganisatie wil presenteren en ook het etiket pro life niet meer opgeplakt wil krijgen, dan is er wel een wissel omgegaan. Zeker ook als men tevens afstand neemt van het christelijke deel van zijn achterban, dat in het verleden altijd tot de trouwste supporters behoorde.

Siriz richt zich voortaan op hulp en voorlichting zonder sturend te willen zijn. Vrou­
wen moeten een welover­
wogen beslissing kunnen nemen over het uitdragen van hun zwangerschap. Is dat alles? Daarmee zit je op de lijn van het CDA. „Mensen moeten in staat zijn om een weloverwogen keuze te maken”, zo viel in het jongste CDA-verkiezingsprogram te lezen over het thema abortus. In feite was dat ook altijd de lijn van de abortusbeweging: de vrouw beslist.

Nu zal duidelijk zijn dat er in Nederland ten aanzien van abortus inderdaad een keuzevrijheid bestaat. Wettelijk al meer dan 25 jaar en officieus al zo’n 40 jaar. We kunnen geen zwangere vrouw tegen houden. Het blokkeren van abortusklinieken of brandstichting of het doodschieten van een abortusarts, zoals in Amerika wel voorgekomen is, gaat duidelijk veel te ver.

Maar hoe ga je met die keuzevrijheid om? Het sluit inderdaad heel goed aan bij de huidige cultuur om de nadruk te leggen op de menselijke keuzevrijheid. Maar vanuit de Bijbel kunnen we weten dat het uiteindelijk niet gaat om een vrije keuze of om een weloverwogen keuze, maar om een goede keuze. Een mens kan weloverwogen voor het verkeerde kiezen. Dat is erg. Zeker als het gaat om zaken van leven en dood.

In de nieuwe opstelling van Siriz ten aanzien van de abortus klinkt de ernst van het kwaad niet meer door. Mensen die zich christen noemen, kunnen daar onmogelijk in meegaan. Veeleer dienen zij daartegen bezwaar aan te tekenen.