Enkele weken geleden citeerde iemand in mijn aanwezigheid deze woorden. Sindsdien hebben ze me niet meer losgelaten. De bron van dit citaat is een oud boek – en dus een oude schrijver. Het is Thomas Brooks, een zeventiende-eeuwse Engelse puriteinse prediker. Van zijn leven zijn niet veel gegevens voorhanden. Van zijn denken en van zijn geloof –al zou het slechts door deze ene uitspraak zijn– des te meer.

Hij richtte zich vanbinnen – en ongetwijfeld ook vanbuiten– op wat het meest relevant is in het leven: de bovengenoemde vier dingen. En daarmee was hij in zijn leven veilig en in zijn sterven zalig. Brooks publiceerde in 1652 een boek dat begint met het genoemde citaat. Een boek over ”Kostbare middelen tegen satans listen” (”Precious remedies against Satan’s devices”). Hij focust zijn studie dus op een van die vier thema’s: de listen van satan.

Het is niet heel gebruikelijk de rubriek Wel­beschouwd te vullen met de bespreking van een boek, al dan niet recent verschenen. Toch doe ik dit keer wel zoiets. Met geen ander motief dan de indruk die Brooks’ geschrift op me maakte. Deze prediker was vol van zijn boodschap – en van de ernst en de heilzame kracht ervan.

Realiteit

De duivel bestaat! En hij zit je dichter op de huid dan je misschien denkt. Dat is het uitgangspunt van Brooks’ verhandeling. De Bijbel spreekt onomwonden van zijn aanwezigheid in deze wereld. Hij wordt zelfs de overste van de wereld genoemd, de vader van de leugen, de mensenmoordenaar van den beginne. Dat zijn bedreigende aanduidingen, maar de werkelijkheid is niet anders. Graag wil de boze doen geloven dat hij er niet is of dat het met zijn invloed wel meevalt. Maar wie in die valkuil stapt, is zijn meest ge­willige dienaar. Hij probeert niet alleen jongeren en ouderen bij de dienst van de Heere vandaan te houden, maar zelfs probeert hij –tegen beter weten in– Gods kinderen te verleiden, zodat ze uit de genade zouden vallen en alsnog voor eeuwig bij hem zullen horen. Hij gaat rond als een leeuw, zoekend wie hij zal kunnen verslinden.

De apostel Paulus typeert zijn pogingen als „listige omleidingen.” „Ze duiden strikken aan die achter iemand gelegd worden, verraderlijke aanvallen die op iemand onbewust van achteren gedaan worden. (…) De woorden hebben ook de betekenis van een hinderlaag of krijgslist, waardoor de vijand iemand argeloos vangt.”

Brooks kiest aansprekende beelden. Bijvoorbeeld dat van de sportvisser. „De list is dat hij het aas laat zien en de haak verbergt. Hij laat de gouden beker schitteren, maar verbergt het vergif. Hij laat het zoete, het genoegen en het voordeel zien dat de ziel meent te verkrijgen door aan de zonde toe te geven, en hij verbergt voor de ziel de toorn en de ellende, die gewis zullen volgen op het bedrijven van de zonde.” Hij zet niet alleen aan tot het doen van het kwade, maar probeert bovenal „arme zielen tegen te houden om in Christus te geloven.” De boze weet maar al te goed dat wie tot Christus de toevlucht neemt, voor hem verloren is.

Eerste stap

De kracht van Brooks’ boek ligt niet alleen in de analyse van satans listen, maar vooral in het 
aanwijzen en aanprijzen van de middelen daartegen. Uit het vele wat hij noemt, kies ik drie aansporingen. Allereerst: wees weerbaar tegen 
de verleiding! „Als gij niet door satans listen gevangen wilt worden, bied dan onmiddellijk weerstand tegen de eerste bewegingen van de satan.”

De eerste stap in de richting van de zonde is 
de gevaarlijkste. Wie immers voor die eerste 
stap wordt bewaard, zal ook de volgende niet zetten. Als Eva niet de oren had gespitst toen de slang sprak, was het niet zover gekomen dat ze de vrucht had genomen en ervan had gegeten.

Vervolgens: zoek vervuld te worden met de Heilige Geest en onderhoud een innige gemeenschap met Christus. Het is een pleidooi voor de verborgen omgang met God. „Gemeenschap is de jakobsladder waarvan Christus lieflijk neerdaalt in de ziel en waarlangs de ziel, door Goddelijke invloeden, lieflijk opklimt tot Christus.” En waar Christus is, daar kunnen duivel en zonde niet zijn.

Ten slotte: „Als gij niet in een van satans strikken gevangen wilt worden, bind dan de strijd niet aan in uw eigen kracht, maar trek iedere dag nieuwe kracht en sterkte uit de Heere Jezus.” Zo zegt ook Paulus het immers: „Voorts broeders, wordt krachtig in de Heere en in de sterkte van Zijn macht!”

Al met al reden om ze te overdenken, deze vier: Christus, de Heilige Schrift, het eigen hart en satans listen. En reden om de middelen tegen satans listen in te zetten.

Reageren aan scribent? welbeschouwd@refdag.nl