D66-leider Pechtold dacht zijn VVD-collega Rutte klem te zetten. „Wat denkt u, heeft koningin Beatrix een tv-toestel op haar kamer?” zo leidde hij dinsdag in het Kamerdebat over de formatie de aanval op de liberale voorman in.

Rutte schakelde gemakshalve over op de grapjesmodus: „Meneer Pechtold, daar kan ik natuurlijk geen uitspraken over doen. Alles wat wij horen en zien op onze visites bij Hare Majesteit behoort tot het geheim van Noordeinde. Over de inrichting van de kamer van de vorstin ga ik niets zeggen.”

De vondst van Rutte tekent zijn wendbaarheid in het debat. Dat neemt niet weg dat hij natuurlijk best begreep waar het Pechtold om te doen was, namelijk de hoogst merkwaardige gang van zaken dinsdagmorgen.

Even recapituleren. Vrijdagavond stoppen onverwacht de rechtse formatiebesprekingen. Reden: Wilders wil niet meer verder met een zo instabiel CDA. Zaterdag brengt informateur Opstelten koningin Beatrix verslag uit: „Formatie mislukt.” De vorstin besluit vervolgens tot een nieuwe consultatieronde. Maandag en dinsdag mogen én haar vaste adviseurs én alle fractievoorzitters weer bij haar langs komen.

De adviezen aan Hare Majesteit lopen uiteen, maar een meerderheid van de Kamer (VVD, CDA, PVV en SGP) zit ruwweg op dezelfde lijn: laat VVD-voorman Rutte een proeve van een regeerakkoord schrijven, waar dan vervolgens andere partijen bij mogen aanhaken.

Maar dan komt de zoveelste verrassende wending in de formatie van 2010. Midden in de consultatieronde van de koningin, maandagmiddag, maakt CDA-Kamerlid Klink zijn vertrek uit de Kamer bekend. Dinsdagmorgen, na overleg met zijn fractie, meldt PVV-leider Wilders dat hij, nu Klink weg is, opnieuw vertrouwen heeft in de stabiliteit van het CDA en dus de afgebroken rechtse formatie weer wil oppakken. En… VVD-leider Rutte en later ook CDA-voorman Verhagen sluiten zich geheel bij dat voorstel aan.

Een eigenaardige situatie. Terwijl SGP-leider Van der Staaij nog bij Hare Majesteit aan het theedrinken is, moet de koningin via de media vernemen dat de adviezen die zij van Rutte, Verhagen en Wilders heeft gehad, nu al weer achterhaald zijn. Ons drietal wil het bij nader inzien tóch een slagje anders.

Het is deze gênante situatie die Pechtold in het Kamerdebat Rutte voor de voeten werpt. En niet alleen hij. Rouvoet (Christen­Unie) spreekt van „schofferen van het staatshoofd.” Van der Staaij van een „onhoffelijke gang van zaken, die anders had gekund en gemoeten.” En zelfs de leider van een uitgesproken republikeinse partij, de SP’er Roemer, doet een stevige duit in het zakje. „Ik vind het voor een aanstaande minister-president niet kunnen zoals u met de rol van het staatshoofd omgaat”, voegt hij Rutte toe.

Die laat het in zijn antwoord overigens niet bij kwinkslagen en slim gevonden uitvluchten. De gang van zaken van deze dag is „uiterst ongelukkig”, moet ook de VVD-leider toegeven. Maar: „Soms lopen de dingen zoals ze lopen.” Had hij zich dan, toen de pers hem ’s morgens vroeg of hij de uitgestoken hand van Wilders wilde aannemen, in stilzwijgen moeten hullen? „Dan had u me vanmiddag daar weer op aangevallen. Terwijl iedereen weet dat de VVD het liefst een rechts kabinet wil.”

Als anderen mij verrassen, zal ik hen ook verrassen, zal de koningin wellicht gedacht hebben. Vannacht benoemde zij Tjeenk Willink opnieuw tot informateur. Als tussenstap. En misschien ook als klein prikje richting de politieke partijen. Als jullie mij in zo’n korte tijd twee uiteenlopende adviezen geven, kies ik –voorlopig– voor een derde weg.