Heel veel aspecten van het menselijk gedrag komen op de weg tot uitdrukking. Sinds onze psychologenpraktijk meerdere vestigingen heeft, rijd ik wekelijks vele kilometers door Nederland. Ik ontdek tijdens het rijden en het staan in de file een aantal dingen.

Confrontatie

Bij het oprijden van de weg vindt eerst een confrontatie plaats met een heleboel technisch vernuft. De auto zit vol apparatuur. Een klik op de knop, en er volgt een reactie van het een of ander. En dan de steeds weer vernieuwde methoden om de gang van auto’s en hun snelheden te controleren.

Na het technisch vernuft volgt de natuur: prachtige weidevelden. Wat is Nederland toch mooi. Vooral ’s ochtends, de wisselende tijden van zonsopkomst, allerlei weersgesteldheden, het komen en gaan van de seizoenen. Aan de ene kant de drukte op de wegen, maar daartegenover juist de rust van het landschap.

De weg geeft ook veel confrontaties met het bedrijfsleven. Expeditiebedrijven zorgen ervoor dat medeweggebruikers weten wat er te koop is en wie er voor de verkopen zorgdragen. Allerlei goederen en diensten worden uitgestald. De overheid laat zich kennen op de weg. De weg is vol van regels en wetten. Juist deze wetten lenen zich er blijkbaar uitstekend voor om te worden overtreden.

De confrontatie met het strafrecht is op de weg wel heel dichtbij.

De weg biedt ook nog de mogelijkheden om van het autorijden een sport te maken, zelfs met competitie-elementen.

Observatie
De weg biedt veel observatiemogelijkheden ten opzichte van het menselijk gedrag.

De auto is een flexibel vervoermiddel. Flexibeler dan bijvoorbeeld een trein, een boot of een vliegtuig. Daarom leent het rijgedrag met een auto zich er bijzonder voor een stukje van de ander en zichzelf te leren kennen. Het gegeven dat een auto alle kanten op kan, allerlei snelheden kan ontwikkelen en de bestuurder allerlei mogelijkheden geeft ten opzichte van medeweggebruikers, zorgt ervoor dat er een gevoel van macht en vrijheid ontstaat.

Door dit gevoel laten velen zich beter kennen op de weg dan op andere plaatsen. Uitingen van boosheid door knetterhard wegrijden na een conflict is een bekend voorbeeld. Er zijn mensen die in het dagelijks leven bekendstaan als rustig, maar zich op de weg agressief gedragen. Sociale mensen, die echter op de weg geen rekening houden met anderen. Of onvriendelijke mensen, die op de weg toch een bepaalde hoffelijkheid blijken te bezitten.

Conversatie

De weg biedt ook leermogelijkheden. Leren rekening te houden met anderen kan goed ontwikkeld worden op de weg. Op de weg kan geleerd worden met grenzen om te gaan. De eigenaardigheden van anderen te leren verdragen. Leren geduld te betrachten en leren te laat te komen. Leren plannen, leren met fouten om te gaan, leren omgaan met drukte en stress, ook leren omgaan met vrijheden. Allemaal dingen die geleerd kunnen worden op de weg.

Het rijden op de weg leent zich ook om goede gesprekken te hebben met medereisgenoten. Op communicatief gebied gebeurt er heel wat in de auto, op de weg. Contacten worden gelegd, verstevigd of verbroken. Tijdens het rijden kan er ook met elkaar gesproken worden, terwijl men geen oogcontact heeft. Wel dichtbij, maar zonder de noodzaak elkaar aan te kijken. Dit kan een bepaald effect hebben, namelijk dat dingen soms makkelijker gezegd kunnen worden. Dat maakt de drempel om je hart te luchten vaak lager.

Op deze manier kan er geleerd worden, juist op de weg. Zowel van anderen als van jezelf. Daarbij komt dat de mens altijd op weg is. Waar naartoe?

A. Brouwer-Otterspeer, directeur van een psychologenpraktijk