Recensenten mogen dan vinden dat de romans van Allende diepgang en stilistische verfijning missen, haar trouwe lezersschare maalt er niet om: de nieuwste roman, ”Het eiland onder de zee”, belandde in een mum van tijd in de seculiere topzoveels. Ook deze zomer stoppen haar bewonderaars weer massaal de nieuweling –samen met zonnebrandcrème en teenslippers– in hun koffer. Met het boek van de Chileense kun je namelijk lekker wegdromen naar verre oorden en lang vervlogen tijden. De soepele en eenvoudige stijl maken samen met de logische opbouw dat je gemakkelijk in het verhaal duikt: 448 bladzijden lang ben je er even helemaal tussenuit. Daarmee is ”Het eiland onder de zee” voor velen het ideale vakantieboek.

De schrijfster situeert de eerste fase van het verhaal in het achttiende-eeuwse Saint-Domingue, het latere Haïti. Op jonge leeftijd komt het slavinnetje Zarité in het bezit van de Fransman Toulouse Valmorain, een afstammeling uit een ridderlijk geslacht. Vanwege de ziekte van diens vader trok hij eerder naar de kolonie; nadat Valmorain senior was overleden kreeg Toulouse tegen wil en dank het beheer over de familieplantage. Tegen de achtergrond van alle historische gebeurtenissen en de mentale aftakeling van zijn geesteszieke vrouw ontwikkelt zich tussen de meester en zijn slavin een ingewikkelde band. Zarité wordt namelijk belast met de zorg over Valmorains vrouw en dat is het begin van een benauwende verstrengeling van beide levens. Een web van complicaties en verwikkelingen blijft niet uit. Rondom deze rode draad ontspint zich niet alleen de kroniek van de Valmorainclan, maar ook die van een aantal andere lokale families.

De kracht van Allendes schrijverschap ligt vooral in haar verteltoon. Op een aantrekkelijke en meeslepende manier presenteert zij het verhaal; je vliegt door de hoofdstukken. Als geen ander weet de auteur de juiste (exotische) sfeer op te roepen, Allende schetst kundig de couleur locale en laat een lange stoet bonte figuren aan je voorbijtrekken. Naarmate het verhaal vordert krijg je een steeds beter beeld van het mensonterende karakter van de slavernij en de daarbij horende gruwelijkheden. Om alles zo in de verf te zetten zal er heel wat onderzoek aan zijn voorafgegaan.

Spijtig is dat de sterke aandacht voor het decor ten koste gaat van een diepere uitwerking van de historische context en van de karaktertekening en drijfveren van de figuren, want op deze gebieden blijft alles wel erg zwart-wit. Hierdoor is het verhaal voor de kritische lezer een stuk minder aantrekkelijk. Hij zal vinden dat Allende te veel op het effect schrijft en dat het haar figuren ontbreekt aan psychologische gelaagdheid en nuance. De geloofwaardigheid van veel voorvallen vormt een ander struikelblok, net als de wat rafelige en al te vlotte afwerking van bepaalde lijnen aan het einde. De schrijfster vergaloppeert zich en had er goed aan gedaan om zich wat meer meesteres in de beperking te tonen. Een paar ideeën hadden in de bureaulade kunnen blijven voor een volgend boek.

Verder ontsieren godslastering, erotische scènes die bol staan van de platvloerse details en de ruimte die aan de beschrijving van allerlei occulte rituelen (voodoo) wordt gegund de roman. Het verhaal speelt letterlijk in een wereld die van God los is. Terughoudendheid in de weergave hiervan was op zijn plaats geweest, een kundig auteur weet de gebrokenheid van de wereld op een respectvollere manier te communiceren. De serieuze lezer doet er vanwege dit alles goed aan om de spaarzame ruimte in zijn bagage te reserveren voor een beter alternatief.

Het eiland onder de zee, Isabel Allende; uitg. Wereldbibliotheek, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 284 2340 4; 448 blz.; € 19,90.