Van de prominente CDA’er was bekend dat hij voor elk probleem meer dan tien oplossingen wist te bedenken en daarbij als een echte kameleon zich aanpaste aan de omstandigheden. Profileerde hij zich aan het eind van de jaren zeventig binnen zijn partij als een progressief georiënteerd politicus, in de jaren tachtig voerde hij een strak bezuinigingsbeleid waarbij voor linkse hobby’s weinig plaats was. Lubbers’ adagium is: niet het principe, maar de praktijk bepaalt de aanpak.

Daarbij weet hij goed wat hij wil en weet hij vaak zijn doel te bereiken met behulp van wollig taalgebruik en toverformules. Dat maakt hem onnavolgbaar en daarom roept zijn optreden nogal eens wat irritatie op.

Onnavolgbaar lijkt ook zijn aanpak van de moeilijke politieke situatie waarin ons land momenteel verkeert. Terwijl hij vrijdag nog een groot aantal gesprekken moest hebben met fractieleiders, stuurde hij al een brief naar VVD, PVV en CDA dat ze met elkaar om de tafel moesten om eens te praten. Verbazing alom. Maar Lubbers ging overstoorbaar verder.

Waar iedereen al weken op zat te wachten, lukte de oplossingenmachine uit Rotterdam binnen twee dagen. Het CDA deelde zaterdag mee dat het bereid was tot informele gesprekken met VVD en PVV. Waarom nu ineens wel, zo vroegen velen zich af. De leider van de christendemocraten, Verhagen, gaf het antwoord: „Als een man van de statuur van Lubbers verzoekt het gesprek aan te gaan, dan kun je daar niet zomaar aan voorbijgaan.” En passant zette hij daarmee de vorige informateur, Rosenthal, wel even neer.

Rutte, Verhagen en Wilders zitten nu in een hok, op een geheime plek. Vooralsnog hullen zij zich in stilzwijgen. Het feit dat ze na een eerste dag praten er nog een dag aan vast willen knopen, is nog geen garantie dat de drie partijen er met elkaar uitkomen. Maar het is tegelijk ook een signaal dat er niet alleen maar blokkades liggen.

Prangende vraag is vooral of Wilders veel water bij de wijn wil doen. In de achterliggende weken heeft hij vaak geroepen dat alles bespreekbaar is. De vraag is of dat ook geldt voor opvattingen over integratie. Voor het CDA zijn etnische registratie, een verbod op de Koran en een ‘kopvoddentaks’ echt onaanvaardbaar.

Mocht Wilders op die punten door de knieën gaan, dan heeft hij zelf een probleem. Zijn opvattingen over de islam zijn immers het meest kenmerkende label van zijn partij. Die loslaten zal ongetwijfeld bij een deel van zijn achterban verveemding oproepen.

Mocht het islamstandpunt van de PVV het struikelblok dreigen te worden, dan zal Lubbers ongetwijfeld aanbieden „even mee te denken.” Tijdens zijn premierschap wist iedereen in Den Haag dat dit aanbod minder vrijblijvend was dan het leek. Lubbers stuurde het debat dan heel bewust in een bepaalde richting en kwam vrijwel altijd met een verrassende oplossing die niemand snapte maar waarmee iedereen kon leven. De vraag is of hij er deze keer op die manier uitkomt.