Toerisme is een tegenstrijdig verschijnsel: mensen trekken ver weg om ongerepte natuur te bewonderen en de inheemse bevolking te ontmoeten. Maar tegelijk tast toerisme die natuur en de oorspronkelijke cultuur aan.

Waar eens maagdelijke kusten lagen, verschijnen hotels. De natuur moet wijken voor de groei van de toeristische sector. „Toeristen snijden daarmee in eigen vlees”, stelt Louwman-Vogels.

Vooral overheden, projectontwikkelaars en hotelketens zijn daarbij betrokken. De inspraak van de lokale bevolking is minimaal, zeker in ontwikkelingslanden. Zij komen pas veel later in beeld, en kunnen aan het werk bij de hotels. Het gaat voornamelijk om laagbetaalde banen als schoonmaker en tuinman. Het management komt steevast uit het buitenland.

„De inheemse bevolking verdient daardoor nauwelijks iets aan de toeristen: het meeste geld komt terecht bij de reisorganisaties. Van het geld dat toeristen in Kenia besteden komt bijvoorbeeld maar 1 procent bij de inheemse bevolking terecht. De rest strijken overheden en hotelketens op.”

Fair Tourism probeert daarin verandering te brengen door voorlichting te geven op scholen, hogescholen en universiteiten. Ze probeert daar jongeren bewust te maken van de schaduwzijde van toerisme en te pleiten voor een duurzamer variant.

De meeste toeristen trekken langs de „highlights”, stelt Louwman-Vogels. „Ze gaan nauwelijks van de gebaande paden af. Ze vergapen zich aan culturele uitingen, zoals het ceremoniële dansen op Bali, die de dansers echter alleen maar uitvoeren ten gerieve van de toerist. Voor de dansen worden prachtige kostuums aangedaan, die daarna weer worden vervangen door T-shirt en spijkerbroek. Dichter bij huis kennen wij ook onze tulpen, kaas, molens en klompen. Maar representeert dit onze hedendaagse cultuur?”

Fair Tourism wil mensen informeren hoe leuk en bijzonder het is om in contact te komen met de lokale bevolking, een lokaal drankje te drinken en de lokale cultuur te beleven. Het contact met de lokale bevolking is voor veel toeristen het hoogtepunt van de vakantie, weet Louwman-Vogels uit gesprekken met vakantiegangers.

„Een duurzame toerist wil een zinvolle vakantie op een plek die nog niet helemaal platgetreden is. Vakantiegangers kunnen bijvoorbeeld een of meer dagen verblijven in een plattelandsdorpje. Ze ondernemen lokale activiteiten, zoals eten klaarmaken, wandeltochten maken of mee vissen. Omdat toeristen op deze manier heel dicht bij het dagelijks leven van de bevolking staan, ontstaat er begrip en respect voor deze manier van leven. Dat kan conflicten voorkomen. De vorige paus, Johannes Paulus II, zei zelfs: Toerisme kan tot vrede leiden.”

Daarnaast betalen de toeristen voor hun trip rechtstreeks aan de lokale bevolking, die dit geld kan gebruiken voor zaken zoals een waterpomp, een ziekenhuis en een school. Zo draagt toerisme bij aan armoedebestrijding, stelt Louwman-Vogels.

Het gaat bij duurzaamheid volgens haar om een balans tussen de ”drie p’s”: people, profit en planet. „Er is een enorme bevolkingsdruk in de wereld. Aan de natuur moet een economische waarde toegekend worden. De bevolking staat voor de keus: de oerwouden kappen of die openstellen voor toeristen die geld in het laatje brengen.”

Louwman-Vogels spreekt uit ervaring, want ze komt door haar studie en werk geregeld in Zuidoost-Azië, Zuid-Amerika, Kenia en Tanzania. „Toerisme is de enige manier om de lokale bevolking bij duurzaamheid en natuurbescherming te betrekken. Als er geld binnenkomt voor de lokale bevolking, kan die daarmee tevens de natuur beschermen. De lokale bevolking en de reisorganisaties hebben daar de meeste baat bij: verdwijnt de mooie natuur, dan blijven de toeristen ook weg”, weet Louwman-Vogels.

Het is wel goed dat toeristen zich bewust worden van de schaduwzijden van hun verre vakantiereizen, vindt Louwman-Vogels. „Klimaatneutraal reizen is nog niet mogelijk. De trein is milieuvriendelijker en avontuurlijker dan het vliegtuig, maar ook veel duurder. De reisorganisatie kan echter wel aanbieden de CO2-uitstoot van de vliegreis te compenseren, door bijvoorbeeld bomen aan te planten. Maar dat kan een toerist ook zelf regelen.”

www.fairtourism.nl

Tentoonstelling

Charlotte Louwman-Vogels organiseert in 2011 een fototentoonstelling over toerisme. Ze wil daarin zowel de negatieve effecten van het gangbare toerisme als de goede voorbeelden aan de orde stellen, en laten zien hoe toerisme een bijdrage kan leveren aan armoedebestrijding en natuurbescherming.

„Ik ben nu nog bezig met het verzamelen van foto’s en het inventariseren van subsidiemogelijkheden. Als het lukt wil ik er een reizende expositie van maken, in Nederland en in Vlaanderen.”

Louwman-Vogels stelt het op prijs als mensen hun vakantiefoto’s daarvoor ter beschikking willen stellen aan Fair Tourism.