”Geschiedenis van het dorp Scherpenzeel - rond 1900 uit de archieven opgetekend”
Auteur: H. Schipper
Uitgeverij: Vereniging Oud Scherpenzeel, Scherpenzeel, 2003; verkrijgbaar in de beide Scherpenzeelse boekhandels
ISBN 90 9016 394 8
Pagina’s: 190
Prijs: € 12,50. Toen de schout van Scherpenzeel in 1807 het middagmaal in de pastorie gebruikte, toonde de predikant hem „een onzinnig lap libel (pamflet, red.), uit het bekrompen brein van deze of gene Renswoudsche of Woudenbergse genie geboren (want die van Scherpenzeel houd ik geheel onbekwaam hunnen achtens waardigen Prediker dusdanig te bedreigen).”

Het pamflet dat de dominee aan de schout toonde, „bevatte onzin tegen de gezangen en bedreigingen tegen den Predikant, om zijne glazen in te werpen”, schreef schout J. C. Sweijs. „Ik deed dienzelfden nacht de Pastorie bewaken.”

Het is duidelijk: de invoering van evangelische gezangen verliep in de Scherpenzeelse dorpskerk niet zonder slag of stoot. De meeste gemeenteleden zongen niet mee of stapten op zodra een gezang werd aangeheven.

Het is een van de voorvallen die de Scherpenzeelse onderwijzer H. Schipper (1851-1922) rond 1905 optekende uit de archieven van en over zijn woonplaats. Schipper was oprichter en voorzitter van de VVV in Scherpenzeel. Hij wilde een brochure samenstellen om toeristen naar het dorp te lokken. Zijn speurtocht leverde tal van aardige gegevens over de dorpshistorie op; feitjes die echter interessanter zijn voor de inwoners dan voor een toerist. Vandaar dat de VVV het boekje indertijd niet wilde publiceren.

„Dat het ontstane manuscript nooit door de VVV is uitgegeven als een bondige aanprijzing voor Scherpenzeel, kunnen wij ons in alle eerlijkheid goed voorstellen”, schrijft de Vereniging Oud Scherpenzeel in een inleiding op het manuscript. Ter gelegenheid van haar 35-jarig bestaan heeft ze, bijna een eeuw later, het boekje alsnog naar een drukker gebracht. Het bevat tal van wetenswaardigheden over de dorpshistorie tot 1905 en laat hier en daar ook wat zien van het Scherpenzeel waarin meester Schipper op dat moment leefde.

Bijzondere voorwaarde
Schipper wist zelf niet tot overeenstemming met een uitgever te komen, en ook een poging van zijn vrouw en dochter, een jaar na zijn overlijden, mislukte. Het nageslacht heeft het manuscript echter zorgvuldig bewaard. Na lang aandringen gaf de nu 92-jarige kleindochter dr. J. A. Geldof de Vereniging Oud Scherpenzeel toestemming alsnog tot publicatie over te gaan.

Daarbij stelde ze een bijzondere voorwaarde. Haar grootvader was in de jaren 1877-1911 hoofd van de openbare Holevoetschool, in het gedeelte van Scherpenzeel dat tot 1960 bij de gemeente Woudenberg hoorde, maar dat feitelijk deel uitmaakte van de Scherpenzeelse dorpskom. Alle nazaten van de kinderen die in de jaren 1877-1911 op deze school zaten, moesten het boek gratis krijgen, bepaalde dr. Geldof. De familie verleende daarvoor royale financiële steun.

Het manuscript is door de vereniging bewerkt, aangevuld en van foto’s voorzien. Het is een fraaie uitgave geworden, een mooie aanvulling op eerdere publicaties, waaronder het boek dat de voorzitter van Oud Scherpenzeel, H. M. van Woudenberg, in 1994 publiceerde over de geschiedenis van de Grote Kerk.

Schipper beschrijft vooral de heren van Scherpenzeel, het gemeentebestuur en de kerk. Het alledaagse leven van de gewone man en zijn broodwinning komen minder aan de orde.

Oranjevlag
Bij de beschrijving van de gereformeerde kerk noemt Schipper de preekbeurten van de oefenaars J. Mulder, H. Roelofsen, W. Vermeer, W. Floor en G. van Velzen. Sommigen van hen werden uitgenodigd ondanks hun lidmaatschap van de Nederlandse Hervormde Kerk. Aardig is ook de beschrijving van de uitbarsting van Oranjegezindheid die zich in 1787 voordeed toen de zonen van prins Willem V het dorp bezochten. De Oranjevlag werd op de toren gezet en een uur lang luidden de klokken, en dat alles zonder toestemming van hogerhand. De prinsen lieten een herinnering aan hun logeerpartij achter: in Huize Scherpenzeel werd op een deurpost aangetekend hoe lang ze waren.

Het boek van meester Schipper stopt kort na 1900. De Vereniging Oud Scherpenzeel zou er goed aan doen zich nu te gaan toeleggen op een uitvoerige, geïllustreerde uitgave over de twintigste eeuw.