De schrik zit er goed in. De crisis die Griekenland eerder dit jaar veroorzaakte, heeft de noodzaak onderstreept van discipline en van een strenger regime om die af te dwingen. Wanprestaties van regeringen vormen een bedreiging voor de stabiliteit van de euro.

Tegen die achtergrond horen we de laatste tijd binnen de Unie vaak praten over ”economic governance”. Die aanduiding wordt dan meestal gebruikt om aan te geven dat een verbetering in bestuurlijke zin nodig is: een versterkte coördinatie, een hardere hand of hoe dan ook ingevuld; en dat om, zoals Eurocommissaris Rehn (Economische en Monetaire Zaken) het gisteren uitdrukte, „het vertrouwen te herstellen en een solide basis te leggen voor groei en werkgelegenheid.” Ons toekomstig welzijn en dat van onze kinderen hangt er volgens hem van af.

De Fin presenteerde een pakket met beoogde aanpassingen. Hij gaf daarmee een vervolg aan de globale gedachten die hij in mei ventileerde. Eind september wil hij concrete wetsteksten indienen. Rond die tijd verschijnt ook een rapport met ideeën rond hetzelfde onderwerp van een werkgroep onder leiding van Van Rompuy. De Commissie en de EU-president lijken met elkaar te wedijveren om het voortouw op dit terrein.

Het meest opzienbarende instrument in de ‘gereedschapskist’ die Rehn aanreikt, is het straffen van landen met een te fors begrotingstekort via het opschorten van betalingen uit de EU-kas. Daarbij gaat het om financiële middelen uit de structuurfondsen, waarmee projecten worden bekostigd om welvaartsverschillen tussen regio’s te verkleinen, en aan subsidies in de sfeer van landbouw en visserij.

Degenen die recht hebben op dat geld, onder wie dus boeren en vissers, lijden in die situatie overigens geen schade. De betrokken overheid blijft namelijk verplicht de uitkeringen die voortvloeien uit Europese bepalingen gewoon te verstrekken, maar dan uit eigen zak.

Het is de bedoeling in 2011 een nieuwe procedure in te voeren om de rol van de EU aan te scherpen. Dit betreft wat inmiddels heet het Europese semester, in de woorden van Rehn „de hoeksteen van zijn benadering.” Telkens in april verschaffen alle lidstaten van de Unie, in en buiten de eurozone, inzicht in hun economische programma en in een eerste ontwerp van de begroting.

De Europese Commissie beoordeelt de aangeleverde informatie. Dat gebeurt in relatie tot niet alleen budgettaire normen, maar ook in het licht van criteria als het loonkostenniveau, dat van veel betekenis is voor de concurrentiepositie, en de prijsontwikkeling op de huizenmarkt.

Aan de hand van de bevindingen van het genoemde college doen de ministers van Financiën begin juli aanbevelingen aan de regeringen. Die worden geacht daarmee rekening te houden bij de verdere invulling van de economische en financiële koers voor het volgende jaar.

Wat de begrotingen betreft bestaat er reeds een maatstaf. Die is verankerd in het stabiliteitspact. Het tekort mag de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) niet overschrijden. Bij overtreding wachten sancties; althans op papier, want in de praktijk zijn die nog nooit toegepast. Rehn bepleit voortaan een strikte handhaving van de voorschriften. De regeringsleiders hebben zich eveneens daarvoor uitgesproken.

De commissaris oppert om in een vroeg stadium van een lidstaat die in de fout gaat te eisen een rentedragend deposito aan te houden bij de EU. Dat geld komt weer vrij als het beeld is gecorrigeerd. Tijdig, preventief optreden is belangrijk. Bijvoorbeeld nu pas Griekenland in de kraag grijpen, heeft weinig nut. Het onheil op de markten is immers reeds geschied.

In het verleden werd wel eens door handjeklap een sanctie afgewend. Dat was zichtbaar aan de orde toen de grote spelers, Duitsland en Frankrijk, uit de bocht vlogen. Om de dans te ontspringen, bekokstoofden zij een versoepeling van het pact. Zullen in de toekomst strafmaatregelen automatisch worden opgelegd? Rehn: „Er blijft altijd ruimte voor politieke afwegingen over het beleid, maar we moeten het handhavingmechanisme baseren op heldere regels, zodat een gelijke behandeling plaatsvindt van alle lidstaten, ongeacht hun grootte.”

Rehn benadrukt verder dat er geen sprake zal zijn van aantasting van de soevereiniteit van landen. „Maar zij moeten er wel voor zorgen dat hun begrotingsbeleid geen risico vormt voor de stabiliteit van de euro.”

Onmiskenbaar echter zullen druk en invloed vanuit de EU toenemen. Brussel kijkt straks al bij de beleidsvoorbereiding over de schouder mee.