„Er zijn in Nederland circa 2,5 miljoen 65-plussers, onder wie 230.000 mensen die kampen met dementie. Een rekensom leert dat het dus om 200.000 gevallen van mishandeling gaat”, aldus ANBO-woordvoerder Nienke Thurlings. „Dit aantal is gebaseerd op gegevens van onder meer steunpunten huiselijk geweld, meldpunten ouderenmishandeling, politie en de GGD.”

Hoogstwaarschijnlijk gaat het om het topje van de ijsberg. „Er bestaat veel schaamte en angst om over dit onderwerp te praten en omstanders signaleren de problemen te weinig. Buitenlandse cijfers, bijvoorbeeld uit Canada, laten zien dat minimaal een op de tien senioren wordt mishandeld of uitgebuit.”

Ouderenmishandeling komt in alle lagen van de bevolking voor. Vrouwen zijn vaker slachtoffer dan mannen. Volgens cijfers van kenniscentrum Movisie over 2008 gaat het in 70 procent van de meldingen om een vrouw.

De pleger is meestal een familie- of gezinslid of het betreft een professionele hulpverlener. Vaak gaat iemand zich moedwillig te buiten. Hij weet heel goed wat hij doet en handelt uit financieel gewin, desinteresse of wraak. Soms ligt er een lange traditie van familiegeweld en -conflicten aan ten grondslag.

Overbelasting kan ook aanleiding tot ontsporing geven. Verzorgers beseffen niet altijd dat ze over de schreef gaan. Hun acties komen voort uit onmacht en gelden in feite als een noodkreet.

Bij mishandeling van ouderen wordt meestal als eerste aan fysiek geweld gedacht. In werkelijkheid omvat het begrip een veel breder terrein. De ANBO heeft samen met acht Europese organisaties zes vormen van ouderenmishandeling benoemd.

lLichamelijke mishandeling: letsel toebrengen, vastbinden aan stoel of bed, te veel of te weinig medicijnen geven.

lPsychische mishandeling: treiteren, sarren, dreigementen uiten, vals beschuldigen, beledigen.

lVerwaarlozing: ondervoeding, uitdroging, slechte hygiëne of wonden als gevolg van doorliggen.

lFinanciële uitbuiting: diefstal, verkoop of gebruik van eigendommen zonder toestemming, gedwongen testamentverandering, financieel kort houden.

lSeksueel misbruik: exhibitionisme, betasten van het lichaam, verkrachting.

lSchending van rechten: geen vrijheid, geen privacy, ingeperkte zelfbeschikking, geen bezoek, geen telefoon, post achterhouden, de oudere verhinderen het huis te verlaten.

Dit is het eerste artikel in een serie over mishandeling van ouderen. Volgende week deel 2.