Maandag komen de fractievoorzitters Rutte, Cohen, Pechtold en Halsema weer bij hem langs om daarover hun visie te geven.

Nadat de verkenning van een rechtse coalitie van VVD, PVV en CDA donderdag spaak liep, spraken Cohen, Pechtold en Halsema gisteren in een nieuwe consultatieronde bij de informateur hun voorkeur uit voor paars-groen, ook bekend als paars plus.

VVD-leider Rutte pleitte juist voor een middenkabinet van VVD, PvdA en CDA, waarmee het herstel-, moderniserings- en hervormingsbeleid dat Nederland nodig heeft volgens hem het beste vorm krijgt. Anders dan de drie voelt Rutte voorlopig niets voor paars-groen. Binnen zo’n coalitie bestaan volgens hem forse verschillen van inzicht over de hypotheekrenteaftrek „en de hele sociaal-culturele agenda, zoals integratie en immigratie”, zei hij vrijdag.

Rutte gaf vrijdag zelf al aan dat aan een inhoudelijke onderhandeling over paars-groen een oriënterend gesprek met de vier partijen vooraf moet gaan, kort voor informateur Rosenthal naar buiten bracht de formatie te zullen voortzetten met deze tussenstap.

PvdA-leider Cohen zette vrijdag bij Rosenthal voluit in op een kabinet van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks. „Van een middenkabinet heb ik gezegd dat ik dat niet wil”, verklaarde hij na afloop. Volgens hem spoort de keus daarvoor niet met de zo progressief mogelijke coalitie die zijn achterban wil én blijven met een middenkabinet twee winnende partijen „langs de kant.”

De PvdA-leider erkende dat de programma’s van de paars-groene partners als het gaat om de omvang van de noodzakelijke bezuinigingen, de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt een eind uit elkaar liggen. Daar staat volgens hem wel tegenover dat er tussen deze partijen een grote mate van samenwerkingsbereidheid is.

Cohen leek vrijdag een kleine opening te maken naar een middenkabinet, aangevuld met D66. De aanwezigheid van de partij van Pechtold biedt de PvdA in zo’n coalitie „extra comfort”, zei hij. Voor Rutte is zo’n optie niet helemaal ondenkbaar. Pechtold wilde vrijdag nog niet zeggen of zijn partij zal meedoen aan zo’n kabinet.

De Leidse politicoloog J. P. Vollaard verwacht dat Rutte voorlopig blijft vasthouden aan zijn voorkeur voor VVD, PvdA en CDA. „Hij zal niet in een kabinet met drie linkse partners stappen zonder de mogelijkheid van een middenkabinet serieus te hebben beproefd. Dat kan hij niet verkopen aan zijn achterban.”

Wat de eventuele komst van een middenkabinet betekent voor de stabiliteit van het politieke bestel is volgens Vollaard moeilijk te zeggen. „Juist regeringspartijen worden de laatste jaren zwaar afgestraft bij verkiezingen. Als alle middenpartijen tegelijk gaan regeren en daarna een pak slaag krijgen, worden de flanken van het politieke spectrum nog groter. Dat geeft nog meer verbrokkeling.”

CDA-fractievoorzitter Verhagen, die vrijdag voorlopig voor het laatst aanschoof bij Rosenthal, zei opnieuw dat hij het initiatief rond de formatie bij de VVD wil laten. „De verkiezingen winnen is mooi, maar het nemen van verantwoordelijkheid rond de formatie hoort daar vervolgens wel bij”, zei hij.