Een bankentaks moet geld opleveren om de kosten van nieuwe financiële crises te betalen, is de gedachte. Maar er zit ook een element in van boetedoening. Immers, consumenten die geen of nauwelijks schuld hadden aan de kredietcrisis die in 2008 over hun hoofden raasde, mochten als belastingbetalers bijdragen aan alle noodsteun, kapitaalinjecties en staatsovernames in de financiële sector.

Het lijkt in dat verband bijna logisch om ook een bijdrage van bankiers te vragen. Ook buiten de EU zien veel landen –waaronder de VS– een bankenheffing daarom wel zitten.

Toch kleven er nadelen aan zo’n taks. Zo bestaat het risico dat de heffing een-op-een zal terugslaan op de consument. Bankiers kunnen de taks eenvoudig doorberekenen in hun leenprijzen. Ook bestaat de mogelijkheid dat banken, nu ze sinds de crisis al worden verplicht meer buffers aan te houden, nóg terughoudender worden met het uitlenen van geld wanneer daar ook nog eens een heffing overheen komt. In die gevallen zou de consument dus twee keer betalen. Dat kan niet de bedoeling zijn.

Toch zijn de EU-regeringsleiders enthousiast. Zo enthousiast dat ze, aldus bronnen, zelfs bereid zouden zijn om, indien er op de G20-top van ’s werelds grootste economieën later deze maand in Toronto geen mondiale afspraken over te maken zijn, de bankentaks desnoods alleen in de 27 EU-landen in te voeren. Daarin lijkt echter een ander gevaar te schuilen. Indien banken met hun vestigingsbeleid de heffing kunnen ontwijken, ligt in dat geval onmiskenbaar een verlies aan EU-concurrentiekracht op de loer.

Ook is er nog discussie over de vraag waar het bankengeld naartoe moet. De Europese Commissie wil hiervoor een beheerfonds oprichten, maar Duitsland en Frankrijk steken de opbrengst liever in de schatkist, omdat een fonds bankiers zou kunnen uitlokken extra risico’s te nemen, omdat er toch voldoende geld aanwezig is om eventuele scherven weer op te vegen.

Dat raakt aan de belangrijkste kritiek op een bankenheffing. Het lijkt een ongerichte maatregel, vooral bedoeld om bankiers te laten bloeden en de volkswoede te bekoelen, zonder dat de wortels van de kredietcrisis (hebzucht, gebrekkig moreel besef, bonuscultuur) worden aangepakt.

In dat verband is het treurig te moeten constateren dat van alle stoere geluiden van destijds, over het verplicht opknippen van té grote banken of gedwongen opsplitsing in een spaarpoot en een investeringstak, twee jaar later nog bar weinig wordt vernomen.

Dat banken moeten betalen voor hun eigen falen, is geen rare gedachte. Maar nog beter is het om te voorkomen dat bankiers ooit nog zo kunnen miskleunen als voorheen. Daarvoor lijkt een bankentaks ontoereikend. Zonder échte hervormingen is het slechts een afkoopsom voor bankiers om zich ongelimiteerd te kunnen storten op risicovolle activiteiten.