In de joodse traditie heeft de bekering een duidelijke plaats gekregen. In het boekje ”Geen verzoening zonder bekering” geeft Kees Jan Rodenburg hiervan een verslag. Op zijn persoonlijke ontdekkingstocht door de joodse wereld kwam hij met deze traditie in aanraking. Er waren enkele joodse mensen, onder wie drie rabbijnen, die hem binnenlieten in hun religieuze wereld en hem onderwezen in de betekenis van bekering en verzoening. Hij heeft erdoor geleerd dat verzoening met God op allerlei manieren het concrete leven raakt, dat dit om keuzes vraagt en dat er geen verzoening is zonder bekering.

Na een hoofdstuk over de Grote Verzoendag volgen verslagen van vier gesprekken over de inhoud van de verzoening. Er wordt aandacht gegeven aan de samenhang tussen verzoening, zonde en bekering en de betekenis van de verzoening voor de mens en de wereld. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een paar pagina’s citaten uit diverse joodse geschriften en enkele gespreksvragen. Dat levert soms verrassende gegevens op en helpt een blik te slaan in het joodse denken van de moderne orthodoxie, de chassidisch-orthodoxe beweging, het liberale jodendom (de reformbeweging) en de conservatieve joodse traditie.

Bekering is bij de joden een concrete zaak. Inkeer, gebed en liefdadigheid zullen het kwade oordeel afwenden. God wacht op de bekering van de mens en als die er is, is er verzoening. Asjkenazische joden kennen de gewoonte om op Nieuwjaarsdag een steen in het water te werpen, als symbool voor het wegwerpen van de schuld. Anderen kennen de gewoonte driemaal een kip boven het hoofd rond te slingeren, waarbij gezegd wordt: „Dit is mijn vervanging, dit is mijn substituut, dit is mijn verzoening.” Niet ieder zoekt de verzoening op deze wijze; het belijden van de schuld en het opsommen van eigen zonden is ook onmisbaar. Naast het vasten is ook het doen van rechtvaardige werken van belang; voor verzoening voor zonden tegen een medemens moet eerst de zaak met hem worden rechtgezet. Opmerkelijk is dat de ”tesjoeva” (berouw) als een daad van een goedwillende mens overal een grote nadruk krijgt. Ten diepste ziet men de verzoening als een gevolg van de bekering.

Kees Jan Rodenburg heeft vanaf 2003 namens het Centrum voor Israëlstudies in Jeruzalem gewerkt en gestudeerd om gestalte te geven aan de ontmoeting tussen Joden en christenen. Dit centrum wil, aldus de auteur in zijn Inleiding, „vanuit een houding van luisteren-dienen-getuigen zoeken naar een oprechte, diepgaande ontmoeting met het Joodse volk en tegelijkertijd de kerkelijke bezinning op de relatie tot Israël bevorderen.”

Het viel me bij het lezen van zijn verslag op dat ik de naam van Jezus Christus vrijwel niet tegenkwam. In een noot op bladzijde 70 zag ik voor het eerst deze naam in een verwijzing naar een opmerking van Cohen Stuart dat het offer van Jezus Christus geen relatie heeft met de herstelling van de verbondsrelatie op Grote Verzoendag. Ik hoop dat de schrijver vrijmoedig met zijn contactpersonen heeft gesproken over de Heere Jezus als de Messias, maar ik heb een verslag hiervan in dit boekje pijnlijk gemist.

Het is een verdrietige dwaling als iemand denkt dat er verzoening met God kan zijn zonder dat er een bekering van de zondaar plaatsheeft. Dat komt in dit boekje terecht nadrukkelijk aan de orde. Maar die bekering is geen voorwaardelijke verdienste, maar een kenmerkend gevolg. De verzoening is geen mensenwerk, maar Gods werk, dat tot stand komt door de verdienste van de Messias Jezus Christus.

Veelzeggend is de bekende uitdrukking die we nogal eens gebruiken om de noodzakelijkheid van het borgwerk van Christus te benadrukken. We spreken dan over ”verzoening door voldoening” en niet van verzoening door bekering. Graag zouden we toch die Bijbelse boodschap in het gesprek met joodse vrienden centraal willen stellen.

Geen verzoening zonder bekering. Gesprekken over Joodse traditie, Kees Jan Rodenburg;

CHE-reeks, uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2010; ISBN 978 90 239 2420 3; 108 blz.; € 11,50.