Inmiddels is het kabinet hierover gevallen. Terwijl de terugtrekking uit Uruzgan nu in gang is gezet, gaat de discussie over een vervolgmissie door: vanuit het Kabinet, maar ook vanuit politieke partijen in de verkiezingstijd. Zo ontstaat helaas een troebel toekomstbeeld bij militairen, maar ook bij de Afghanen en de NAVO: wat kunnen we van Nederland verwachten?De laatste tijd zijn er ook andere moeilijke agendapunten gepasseerd: het Verkenningenrapport –houvast voor de krijgsmacht van 2030–, de daarmee samenhangende rijksbrede bezuinigingsronde en de opvolgingskwestie van de F-16. De perspectieven voor een geïntegreerd, solide veiligheidsbeleid met een bijpassend budget zijn door deze ontwikkelingen zeker niet bevorderd. In een tijd van rijksbrede reducties is de kans groot dat –zoals vaker is gebeurd– eerst bezuinigingen worden doorgevoerd op het (defensie)budget en dat vervolgens wordt gekeken naar de gewenste politiek-militaire ambities, die dan op gespannen voet met elkaar komen te staan.

NAVO/EU

Het Atlantisch bondgenootschap ontvangt dezer dagen een eerste versie van een nieuwe politieke strategie ter vervanging van het strategisch concept van 1999. Het nieuwe concept moet duidelijkheid geven over de doeleinden en taken van de NAVO en over hoe de NAVO deze wil bereiken.

Het grootste probleem is hierbij het gebrek aan eenheid. Het tekort aan consensus wordt bijvoorbeeld zichtbaar in de reikwijdte van de alliantie: landen als de Verenigde Staten (VS) en Engeland zetten in op wereldwijde taken, terwijl Frankrijk daartegen is. Ook is er discussie over het al dan niet verwijderen van kernwapens van Europese bodem. Verder wil Frankrijk hypermoderne amfibische helikoptervliegdekschepen leveren aan Rusland; wapensystemen bedoeld voor de aanval en niet voor de verdediging.

Vervolgens zijn er zo’n zeven EU-landen, waaronder Nederland, die gebruikmaken van het nieuwe gaspijpleidingnetwerk van Rusland. Dat verdraagt zich echter slecht met de Nabuccogaspijpleiding die met steun van de EU wordt aangelegd om de energieafhankelijkheid van Moskou juist te verminderen.

Voorts had Europa de VS min of meer beloofd om onder Obama de samenwerking te intensiveren. Gelet op het geringe aantal extra Europese troepen voor Afghanistan zijn die relaties ook nog niet echt verbeterd.

Het nieuwe strategische concept is een consensusdocument; alle NAVO-lidstaten moeten zich erin kunnen vinden. Zodoende valt van de inhoud hiervan niet veel te verwachten. Het stuk zal bol staan van algemeenheden. Maar het gebrek aan eenheid in denken en doen zou de NAVO als effectieve veiligheidsorganisatie wel eens kunnen gaan verlammen.

Rusland

Bij de verdeeldheid in NAVO en EU spint Moskou natuurlijk garen. Daartoe heeft het Kremlin zelf ook een middel: Medvedevs alternatieve plan voor Europese veiligheid, dat NAVO en OVSE buiten spel zet, en dat daarom ook verdeeldheid zaait in het Westen.

Moskou is ook bezig met een opmerkelijke comeback in de regio van de voormalige Sovjetunie. Onder de pro-Russische president Janoekovitsj heeft Oekraïne inmiddels besloten de huur aan Rusland van de marinehaven Sebastopol met 25 jaar te verlengen, in ruil voor een lagere gasprijs. En als Rusland straks voor de Zwarte Zeevloot in Sebastopol een helikopterschip ter beschikking heeft, is zijn militaire slagkracht fors toegenomen.

Ook elders in de regio benut het Kremlin kansen. Direct nadat er in Kirgizië een voorlopige nieuwe regering aantrad, heeft Moskou deze zijn steun aangeboden. Verder werkt Rusland aan het verbeteren van de relaties met het wispelturige Oezbekistan. Zo profiteert de regering in Moskou van de zwakheden in het Westen en het Oosten.

Bulgarije

Is er uit de wereld van internationale veiligheid dan helemaal niets positiefs te melden? Toch wel: uit Bulgarije. Dat zal verbazen, we kennen het land vooral van corruptie, criminaliteit en zonnige stranden. Maar wat we doorgaans niet horen zijn positieve ontwikkelingen, zowel vanuit de overheid als van studenten. In twee recente bezoeken heb ik deze met eigen ogen waargenomen.

De Bulgaarse regering heeft jarenlang te veel geld uitgegeven aan ondoelmatig defensiematerieel. Thans voert het een strikt budgettair beleid. Voorts werkt de regering aan een nationale veiligheidsstrategie en aan een militaire strategie om goed in te pas te lopen met het westerse veiligheidsbeleid.

Hetzelfde verlangen om verkeerd beleid uit het verleden om te buigen naar westerse maatstaven, zie ik bij studenten. Terwijl ze in een Slavisch taalgebied zitten, spreekt het merendeel toch erg goed Engels. Ze bouwen allerlei studentenorganisaties op, gaan naar het Westen voor werkervaring en studie en doen er alles aan om niet alleen voor zichzelf maar ook voor hun land een goede en stabiele toekomst op te bouwen.

Die ijver van regering en studenten om negatieve ontwikkelingen uit het verleden bij te sturen, dwingt respect af. Wellicht kunnen wij hier –in het verzadigde Westen– nog veel van leren.

De auteur is Ruslandkundige en als onderzoeker internationale veiligheid verbonden aan het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael. Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl