Europa mag dan ‘slechts’ een monetaire unie zijn, het heeft dit weekeinde wel laten merken dat er eensgezind én op wereldschaal kan worden samengewerkt. Een voortreffelijke prestatie op de lange weg naar mondiale eenheid van economisch beleid. Maar of deze weg duurzaam is?Nadat eerdere berichten waren uitgelekt van een kleine en dus teleurstellende bijdrage van Europa van 60 miljard, kwam het bedrag van ruim 700 miljard euro als een blijde verrassing –een naoorlogse bevrijding– voor de markten. Die reageren terecht euforisch. Niemand hoeft zich meer zorgen te maken over het uitstaande risico. Vadertje Staat is waakzaam.

In het licht van de werkelijke financieringsbehoefte van de Piigs-landen (Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje) van zo’n 1,2 biljoen euro (tot en met 2013) moet nog worden bezien hoever de portemonnee reikt.

Ook is nog onduidelijk welke andere landen van het stabiliseringsmechanisme gebruik zullen willen maken, bijvoorbeeld de Baltische staten. Evenmin is duidelijk of Nederland er inderdaad 27 miljard euro bij zal inschieten. De tijd zal het leren.

Wat deze actie echt bijzonder maakt is dat er een verrassende uitweg uit de wereldschuldenproblematiek door ontstaat. Dat er zo’n uitweg moet komen, staat eigenlijk wel vast.

De schuldenberg is gewoon te hoog geworden. Geen enkel land zal snel genoeg in staat zijn om de economie weer zó krachtig aan de praat te krijgen dat deze berg tot aanvaardbare hoogte kan worden afgegraven.

Bovenlangs

Is er een andere manier om van schulden af te komen anders dan via de economische motor? Eerder heb ik gepleit voor een wereldschuldenconferentie waarin de deelnemende landen elkaars schulden wegstrepen volgens het principe van de zwaarste lasten en de sterkste schouders.

Door de gecoördineerde actie van de Europese en de Amerikaanse regeringsleiders van dit weekeinde lijkt nu een weg bovenlangs te kunnen worden ingeslagen. Een beetje zoals de noordelijke route uit de tijd van de grote zeevaarders.

Deze weg is gebaseerd op het principe dat het wel degelijk mogelijk is om schuld op schuld te stapelen en tóch te eindigen met minder schuld. Als de gezamenlijke schuld maar hoog genoeg is.

Dit wordt het monetariseren van schulden genoemd en gaat als volgt: Eerst lopen de schulden van Amerika, Japan en Europa zo onvoorstelbaar hoog op dat er sprake is van een onontkoombaar –maar gezamenlijk– valutaprobleem.

Hier ligt de essentie. Er is niet één afzonderlijk probleem van landen, maar een gemeenschappelijk probleem. Het werkt een beetje zoals vroeger. Toen ging het verhaal dat je als persoon maar beter hoge schulden kon hebben, want als je dan in moeilijkheden kwam had ook de bank een probleem. In dat geval werd altijd naar een zachte oplossing, in plaats van een harde gezocht. Deze mogelijkheid begint ook nu te ontstaan.

De drie grote mogendheden kunnen simpelweg besluiten om hun munten gezamenlijk te devalueren tot een nieuw laagterecord. Dus niet de euro verdedigen ten opzichte van de yen en de dollar, maar juist met elkaar afdalen.

Gelet op de omvang van het probleem is daar alle aanleiding toe. China zal het niet leuk te vinden, maar het gaat inmiddels niet langer om eerlijke concurrentie. Het gaat zelfs niet langer om eerlijke oplossingen.

De loden last op de schouders van partijen moet gewoon worden weggewerkt om te voorkomen dat ze in een economisch negatieve spiraal van bezuinigingen en sociaal-politieke onrust terechtkomen, zoals in Griekenland. De essentie ligt in het op enig moment gezamenlijk en gelijktijdig afwaarderen van elkaars munten.

Verbroedering

Normaal kan dat niet. Onder normale omstandigheden is er sprake van een marktmechanisme waarin de sterkte van een munt de kracht van een economie weerspiegelt, uiteraard ten opzichte van andere landen. Nu echter overheden de vrije markt tijdelijk hebben losgelaten, ontstaat een nieuw fenomeen. Schuld verbroedert.

Door een proactief devaluatiebeleid te gaan voeren, kunnen landen de politiek zo gevreesde dodendans ontlopen. Want door zelf een lagere, maar gezamenlijke, waarde vast te stellen slaan ze twee vliegen in één klap: weg schulden, weg bezuinigingen.

Toegegeven, het is een onwennige denkwijze. Toch is het gewoon een grote schoonmaakoperatie. Eentje die schulden laat verdampen. Of dit daadwerkelijk een optie is, valt uiteraard nog te bezien. Eerst maar even afwachten of de huidige steunoperatie toereikend is. Ik verwacht het niet.

De auteur is verbonden aan Business Universiteit Nyenrode als hoogleraar bedrijfskunde en is tevens voorzitter van Chrome, het kenniscentrum van Nyenrode.