Afgelopen week heeft het imago van de rechtstaat in ons land echter enkele deuken opgelopen. Een week geleden deed de Hoge Raad een hoogst opmerkelijke uitspraak over de SGP, die ook in seculiere media fors bekritiseerd werd. Zondag bleek dat onderzoeksjournalist Peter R. de Vries een uitspraak van een rechter aan zijn laars lapte en verboden beelden toch gewoon uitzond. En woensdag kreeg een Haagse verpleegkundige na ruim zes jaar cel te horen dat ze toch onschuldig is.Die laatste kwestie roept de vraag op hoe solide het Nederlandse rechtssysteem nog is. Zijn rechters inderdaad onafhankelijk, onpartijdig, deskundig en integer? Na de vrijspraken in de Puttense moordzaak en de Schiedammer Parkmoord is nu een vermeende seriemoordenaar van alle blaam gezuiverd. Lucia de Berk, aanvankelijk beschuldigd van meer dan dertig moorden, later veroordeeld voor zeven moorden en drie pogingen daartoe, is weer vrij vrouw.

De kwestie-Lucia de B. staat een stuk hoger op de ladder van gerechtelijke dwalingen dan de twee andere moordzaken. Was er in Putten en Schiedam werkelijk sprake van een moord en een slachtoffer en ‘slechts’ een veroordeling van de verkeerde dader, hier is een verpleegkundige veroordeeld voor een reeks natuurlijke sterfgevallen. De bewijslast waarop het Haagse gerechtshof zich baseerde, bleek niet meer dan een kaartenhuis dat in een vroeg stadium had moeten instorten, zo oordeelde het Arnhemse gerechtshof woensdag. Dagboekaantekeningen die voor meerderlei uitleg vatbaar waren en zwakke verklaringen van een reeks getuigen leidden tot voorlopige conclusies, maar die werden niet onderbouwd door deugdelijk medisch onderzoek naar de doodsoorzaak van de patiënten. Roddels leidden tot insinuaties en complotdenken rondom De Berk: ze stond in de media al snel te boek als een heks met een verleden in de prostitutie en werd omschreven als ”de engel des doods”.

Bovendien rekende een statisticus voor dat de kans dat Lucia toevallig aanwezig was bij zo veel sterfgevallen slechts 1 op de 342 miljoen was. Die berekening deugde niet: voordat deze ‘seriemoordenaar’ in het ziekenhuis werkte, waren er juist meer sterfgevallen. Intussen was het kwaad geschied. Hoewel de rechtbank Den Haag zei het rapport van de statisticus uit te sluiten als bewijsmateriaal, speelde het in zijn vonnis een prominente rol.

Betekent dit nu dat de Nederlandse rechtspraak aan alle kanten rammelt? Nee. Kwesties als die rond Lucia de B. zijn gelukkig hoogst zeldzaam. Nederlandse rechters behandelen jaarlijks meer dan anderhalf miljoen zaken, terwijl er de afgelopen jaren slechts een handvol herzieningen is geweest. Er lopen heel wat meer mensen rond die ten onrechte vrijgesproken zijn dan dat er onterecht veroordeelden achter de tralies zitten.

Toch is er reden om te stellen dat deze gerechtelijke dwaling meer is dan een ernstig incident. Het is niet alleen een kwestie van een wat afgezakte blinddoek. Ook bij het hanteren van de weegschaal ging het mis. Wie de gang van zaken tussen het Haagse gerechtshof en dat in Arnhem vergelijkt, ziet dat de Haagse rechtsheren niet de juiste deskundigen hebben geraadpleegd, hun niet de juiste vragen hebben gesteld en op basis van eigen inzichten de verkeerde conclusies trokken. Dat had nooit mogen gebeuren.

De zaak-Lucia de B. duidt niet op een fout in het systeem, maar vooral op een blunder van één gerechtshof.