„Ik was diep geschokt”, reageert dr. Kai-Olaf Lang, als onderzoeker verbonden aan de Stiftung für Wissenschaft und Politik in Berlijn, op het verongelukken zaterdag van het Poolse regeringsvliegtuig. „Vooral als je bedenkt welke gevolgen deze tragedie voor de Poolse samenleving kan hebben.”Voor de korte termijn heeft het drama vooral een verenigend effect, aldus Lang. „Toen de kist met het lichaam van Kaczynski naar Polen terugkwam, zag je mensen uit alle lagen van de maatschappij hem de laatste eer bewijzen. Plotseling beschouwden ze hem als hún president. Terwijl Kaczynski altijd als een controversiële figuur werd gezien en als iemand die de Poolse samenleving verdeelde.”

Zodra de rouwperiode voorbij is en het politieke steekspel om de macht begint, zullen oude conflicten opnieuw –en in verhevigde mate– op de voorgrond treden, voorspelt dr. Lang. „De strategische visie op de toekomst van Polen verdeelt het land al jaren. Een deel van de bevolking ziet Polen als een zich moderniserende, open samenleving die nauwe banden met zowel de Europese Unie als Rusland moet onderhouden. Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich een segment dat is geworteld in traditionele normen en waarden en vooral de Poolse nationale belangen nastreeft. Zij zien de EU vooral als verzameling van vaderlanden.”

De Poolse hoogwaardigheidsbekleders waren zaterdag op weg naar de herdenking van het bloedbad van Katyn, waar Stalin zeventig jaar geleden 22.000 Polen liet vermoorden. Was de gezamenlijke Pools-Russische ceremonie al een teken van de verbeterde verstandhouding tussen beide landen, de tragedie van zaterdag heeft de relatie tussen Warschau en Moskou volgens Lang opmerkelijk genoeg een nieuwe, positieve impuls gegeven.

„De omhelzing van de Poolse premier Tusk door de Russische minister-president Poetin was een belangrijk signaal. Ook het feit dat Poetin het onderzoek naar de crash persoonlijk gaat leiden, is in Polen goed ontvangen. De Polen hebben in het verleden te lijden gehad van drama’s die hun óf door de Duitsers óf door de Russen zijn aangedaan. Dit is de eerste dat hun een nationale ramp is overkomen die niet door mensen is veroorzaakt. En daarin hebben de Russen heel duidelijk hun menselijke gezicht laten zien.”

Hoewel de crash van zaterdag de politieke elite van Polen een gevoelige slag heeft toegebracht, functioneert de Poolse staat volgens dr. Lang normaal. „Er is absoluut geen sprake van een machtsvacuüm, zoals wel door sommigen wordt gesuggereerd. De top is weliswaar zwaar getroffen, maar dat verlies wordt op een zeer professionele manier opgevangen.”