Veel inwoners van Bagdad zullen de afgelopen dagen heel wat uren in een ondergrondse bunker hebben doorgebracht. Toch zijn het er waarschijnlijk minder geweest dan tijdens de eerste Golfoorlog in 1991. Veel inwoners van de Iraakse hoofdstad staan immers nog steeds de beelden op het netvlies gegrift van het drama dat zich twaalf jaar geleden voltrok in het stadsdeel Amiriya. Tijdens een bombardement verbrandden destijds meer dan 400 vrouwen en kinderen levend in een bunker. De kans dat Saddam en zijn staf dit binnenkort zal overkomen, is aanzienlijk kleiner. Zijn bunkers zijn heel wat steviger dan die van zijn onderdanen.

Over de ondergrondse bunkers van Saddam Hussein doen de wildste verhalen de ronde, hoewel er feitelijk maar weinig over bekend is. De bunkers onder Bagdad zouden met elkaar in verbinding staan via kilometerslange tunnels en zelfs uitgangen hebben ver buiten Bagdad, in de Iraakse woestijn. Sommige experts in het Westen gaan ervan uit, dat zich in het ondergrondse dorp zelfs een ziekenhuis bevindt en dat duizenden mensen er beschutting zouden kunnen vinden tegen zware en langdurige bombardementen.

Wat er ook van deze verhalen waar is, feit is dat Saddam Hussein ook ondergronds de nodige gerieflijke onderkomens heeft ingericht. Daarbij is hij bijzondere dank verschuldigd aan het bewind van de voormalige republiek Joegoslavië. Een van Saddams voornaamste bunkers is namelijk gebouwd door Joegoslavische ingenieurs. Model stond een bunker van de voormalige leider wijlen Tito, die tegenwoordig in handen is van het leger van Bosnië-Herzegovina, een van de vroegere deelrepublieken van het Balkanland.

In 1976 bracht de toenmalige Iraakse vice-president Saddam Hussein een bezoek aan Joegoslavië. Daar liet Tito hem in een gebergte in Zuid-Bosnië een van zijn bunkers zien, die bestand was tegen een atoomaanval en 500 mensen kon huisvesten. Diep onder de indruk van dit bouwwerk liet Saddam in 1980 -een jaar nadat hij president was geworden- Joegoslavische ingenieurs naar Bagdad komen. Die moesten voor hem een soortgelijk exemplaar te bouwen in Centraal-Bagdad, vlak bij het presidentiële paleis en de 14-juli-brug.

„Beide bunkers garanderen eenzelfde mate van bescherming”, zei vorig jaar een expert tegen het Amerikaanse ABC-News. „Ze zouden bestand zijn tegen een voltreffer met 2000 kilo TNT of de ontploffing van een atoombom op 2 kilometer afstand”, aldus de ingenieur die betrokken was geweest bij de bouw van zowel de bunker in Bosnië als die in Bagdad.

De bunker van Tito heeft het een natuurlijke granieten beschermingslaag van 60 tot 250 meter. Omdat de zandvlakte waarop Bagdad is gebouwd een dergelijk natuurlijk voordeel niet bood, moesten de Joegoslaven om de bunker een beschermend omhulsel bouwen van gewapend beton. Uit veiligheidsoverwegingen begonnen de ingenieurs met de bouw van het bijna 5 meter dikke betonnen dak. „We bouwden het dak en tilden het op, en onder de schaduw van dat dak bouwden we het verder af”, aldus de ingenieur tegen ABC-News, die om veiligheidsredenen anoniem wenste te blijven. „Als je een luchtfoto had genomen, zou alles wat je had kunnen zien, een betonnen dak van 50 bij 90 meter zijn geweest.”

Het optillen van het dak met de omvang van een voetbalveld en een totaalgewicht van 4,5 duizend ton (!) was zo’n huzarenstukje dat Saddam en zijn officieren persoonlijk kwamen kijken hoe dat in zijn werk ging. „Saddam groette ons en was blij. Hij kon niet geloven dat we het dak konden optillen.”

Nadat boven de bunker in spe een conferentiegebouw was opgetrokken dat moest dienen als dekmantel, bouwden de Joegoslaven het gevaarte verder af. Het complex is aan alle zes kanten voorzien van een betonnen omhulsel en wordt verder beschermd door een elastische laag die schokken van bombardementen of een aardbeving moet opvangen. De hele structuur is verankerd met een geraamte van horizontale en verticale stalen en betonnen balken die ruim 90 meter diep in de grond steken. De bunker, die in 1990 voltooid werd, bewees een jaar later al dienst, aldus de ex-Joegoslaaf. Tijdens de eerste Golfoorlog in 1991 werd het bovenliggende conferentiecentrum volkomen verwoest, maar de onderliggende bunker bleef volledig intact.

Of de bunkers van Saddam na de huidige oorlog nog heel zijn, is de vraag. Om door dikke betonlagen heen te kunnen dringen, heeft de wapenindustrie de afgelopen jaren een speciaal soort wapens ontworpen, dat door dikke lagen beton heen moeten dringen. Deze zogenaamde ”bunker-busters” zijn zodanig ontworpen dat ze zich eerst door het beton boren alvorens tot ontploffing te komen. Volgens de ingenieur die bij de bouw van de bunkers in Irak en Bosnië was betrokken, zouden deze wapens een kans maken om de bunkers van Saddam te vernietigen. De Amerikaanse minister van Defensie, Donald Rumsfeld, is daar blijkbaar nog niet helemaal van overtuigd. Hij sloot onlangs het gebruik van tactische kernbommen niet uit om de meer verdiepingen tellende bunkers van Saddam uit te schakelen.

Ook Saddam Hussein zelf is er niet helemaal gerust op. In gevaarlijke situaties schijnt hij iedere nacht op een andere plaats te overnachten. Ook zou hij in dergelijke omstandigheden gewoon gebruikmaken van particuliere huizen in Bagdad. Buitenlandse journalisten beweren hem in het begin van de jaren ’90 in een ’gewoon’ huis te hebben geïnterviewd. Zo gaat het verhaal dat hij tijdens de Golfoorlog in 1991 in de buurt van Basra bij een boerengezin aanklopte met het verzoek om een slaapplaats.

Saddams bunker -die is voorzien van een technische afdeling met een olie- en watervoorziening, een ’sanitair’ blok met filters die lucht en water moeten zuiveren tegen nucleaire, biologische en chemische aanvallen, en van een complete commandocentrale met de modernste communicatieapparatuur- heeft een nadeel ten opzichte van die van Tito. De bunker van Bagdad heeft slechts twee nooduitgangen tegen vijf van die in Bosnië. Mochten de Amerikanen erin slagen beide uitgangen te bombarderen, dan kan Saddam het er met zijn drie vrouwen en verdere ’vriendinnen’ nog 90 uur volhouden.