Wilders zegt op te komen voor de joods-christelijke traditie van ons land en de Nederlandse identiteit. Maar wat voor goeds kunnen we verwachten van een haatzaaiende politicus? Wat te denken van de man die voorstelt de Koran te verbieden? Met zo iemand als premier wordt het oorlog.Is Cohen dan de premier waarop we zitten te wachten? Inderdaad was hij voorstander van de invoering van het homohuwelijk. Maar hoe bejegent hij religie? Hij is voorstander van ”inclusieve neutraliteit”. Dat betekent dat hij elke levensovertuiging toestaat zich te manifesteren in het publieke domein, waaronder de politiek en het onderwijs. Hij sluit geen enkele levensovertuiging uit.

Neutraal wil voor Cohen zeggen dat de overheid geen voorkeur voor, maar ook geen afkeer mag uitspreken van een bepaalde levensovertuiging of religie. In beginsel staat hij de islam dus dezelfde rechten toe als het christen­dom.

De PvdA-leider heeft een pluralistische visie op de samenleving: hij erkent de verscheidenheid onder de burgers in levensbeschouwing, en wil iedereen de ruimte geven binnen de regels van de rechtsstaat. Hij wil cohesie, samen­binding, bevorderen, waar Wilders burgers juist uit elkaar drijft.

De groepering rond Wilders echter ontzegt een andere groepering (moslims) het recht om haar overtuiging in te brengen in het publieke domein. Elkaar uitsluiten van het participeren in het publieke domein op voet van gelijkheid is in strijd met de gedachte van de democratische rechtsstaat. Vanzelfsprekend geeft Cohen moslima’s de ruimte een hoofddoek of boerka te dragen in het openbaar, ongetwijfeld gruwt hij van Wilders’ kopvoddentaks.

In feite is Cohen met zijn pluralistische opvatting een geest­verwant van Abraham Kuyper, die de eerste christelijke partij oprichtte, de Antirevolutionaire Partij (ARP). Kuypers beginsel van de ”soevereiniteit in eigen kring” heeft het pluralisme in het publieke domein bevorderd. De soevereiniteit in eigen kring stimuleerde culturele en religieuze vrijheid, tolerantie en een betrekkelijk conflictloos naast elkaar leven van subculturen en minderheden. Het legitimeerde de verzuiling van de samenleving, en dus ook de vorming van de refozuil – dat was overigens pas honderd jaar later.

Kuyper had nog een argument: „Zonder souvereiniteit in eigen kring”, zei hij in zijn rede bij de opening van de Vrije Universiteit in 1880, „is de staatsmacht onbepaald gebiedend; beschikkend over de personen, over hun leven, over hun rechten, over hun consciëntie, tot zelfs over hun geloof.”

Kuyper ontwikkelde de leer van de soevereiniteit in eigen kring dus ook als een middel tegen staatsabsolutisme. Als er vandaag een politicus is die absolutistische trekken heeft, dan is het Wilders wel – let alleen al op de wijze waarop hij zijn partij leidt en met andersdenkenden omgaat.

Ik concludeer dan ook dat Cohen heel wat beter in de joods-christelijke traditie past dan Wilders.

De auteur is gepromoveerd op een historisch onderzoek van de protestantse partijen en voert thans een staatsrechtelijk onderzoek uit inzake grondrechtconflicten.