Het afblazen van het plan kan De Telegraaf inboeken als een groot succes. Toen de kilometerheffing eind vorig jaar in een serieus stadium was beland, ging de krant dagenlang tegen het idee tekeer. Met behulp van ophitsende voorpaginakoppen werd autorijdend Nederland ingepeperd dat het allemaal om zijn portemonnee was te doen en dat we met z’n allen de barricades op moesten. Rekeningrijden, door sommigen als een zegen voorgesteld, werd door De Telegraaf in een vloek veranderd.De ANWB en minister Eurlings hebben het geweten. De ANWB omdat het aanvankelijk wel van de kilometerheffing was geporteerd maar zich plotseling van alle kanten voelde aangevallen. De organisatie wist niet hoe snel ze op haar schreden moest terugkeren. Ze introduceerde ijlings een internetpeiling. Daaraan is intussen massaal deelgenomen. Binnenkort weten we de uitslag, maar eigenlijk kan een kind die al raden.

Minister Eurlings schrok zo van de aanval van De Telegraaf dat hij de invoering van de kilometerheffing als de wiedeweerga verbond aan de voorwaarde dat er genoeg draagvlak voor moest zijn in de samenleving. Later slikte hij die uitspraak onder druk van de Tweede Kamer weer in, maar het signaal was duidelijk: de bewindsman wenste geen oorlog met het grootste ochtendblad van Nederland, want hij voorzag dat hij die kansloos zou verliezen.

Dat De Telegraaf weet hoe de lezers het nieuws graag opgedist willen hebben en dat de krant zijn publiek graag op maat bedient, is genoegzaam bekend. Nuances en wederhoor komen de redactie niet altijd gelegen. Vandaar dat het dagblad nog wel eens op de vingers wordt getikt door de Raad voor de Journalistiek.

Dat wil niet zeggen dat de redactie maar wat aanrommelt. Er is doorgaans sprake van een strategie. Daarbij kent ze als geen ander de sentimenten. Jan Blokker heeft wel eens gezegd dat geen enkele krant de thermometer zo diep in de billen van de samenleving weet te steken als De Telegraaf. Voor wie zich afvraagt wie Blokker is: hij was hoofdredacteur van de Volkskrant en is allerminst een sympathisant van ”de krant van wakker Nederland”. Maar dat moest hij toch wel toegeven.

Tot zo ver is het relatief onschuldig wat de krant doet. De informatie mag dan niet altijd kloppen, de keerzijde van medailles mag soms verborgen blijven, de sentimenten wat goedkoop bespeeld, maar goed, daar kies je voor. De meeste lezers zullen wel weten dat de berichtgeving af en toe met een korreltje zout moet worden genomen en zo niet, dan doen ze het in ieder geval zichzelf aan. Niemand is tot lezen verplicht.

Het wordt allemaal anders als de redactie op campagne gaat. Dan verandert de krant in een actieblad. Dat hebben we de laatste tien jaar al een aantal keren mogen meemaken. Vooral als de heilige koe in het gedrang dreigt te raken, stookt de redactie het vuurtje hoog op.

In 2007 bedacht de krant dat het maar eens uit moest zijn met al die files in dit land. Er werd een actie gelanceerd onder de naam ”Laat Nederland Rijden!” met een heus logo. Dagenlang kregen de lezers mee dat het afgelopen diende te zijn met dat urenlang voortsukkelen op onze snelwegen. De zwartste letters en de vetste koppen werden uit de kast gehaald.

Vanuit pr-oogpunt bezien was de actie een groot succes. De mailboxen liepen over. De verontwaardiging over al dat fileleed werd breed onder de lezers gedeeld. De oproep van de redactie om foto’s op te sturen van lezers in hun auto in de file was evenmin tot dovemansoren gericht. Ook het verzoek om zelf oplossingen te bedenken, bleef niet onbeantwoord. Vooral veel extra asfalt, was het devies. Dat de praktijk in binnen- en buitenland leert dat die aanpak alleen maar leidt tot nog meer autoverkeer en dus toch weer tot nieuwe files, ach een kniesoor die daarover zeurde.

En daarna volgde dus de actie tegen de kilometerheffing. Nu denk ik zelf ook dat er serieuze bezwaren tegen het plan zijn in te brengen. De overheid weet dit soort grootschalige projecten zelden tot een goed einde te brengen en de kans op een fiasco leek daarom levensgroot aanwezig. Maar daar staan uiterst valide argumenten tegenover. Als het autorijden niet wordt beteugeld, slibt ons wegenstelsel namelijk helemaal dicht. Maar daar hoorden we De Telegraaf niet over.

Dat is meteen het enge aan dit soort campagnejournalistiek. Er wordt een populair thema gekozen, de boel wordt eens lekker opgehitst en vanaf een afstandje kijken de aanstichters voldaan toe hoe iedereen het voor hen in de broek doet.

Het zou natuurlijk het beste zijn als dat laatste snel ophoudt, beleidsmakers voortaan gewoon een lange neus trekken en doen wat er in het landsbelang moet worden gedaan. Maar dat vergt sterke knieën. En die zijn in het Haagse vaak met een lampje te zoeken.