Het is al een les om eerlijk in de spiegel van eigen functioneren te kijken. Dat vraagt moed, rust, onbevangenheid. Daar ontbreekt het vaak aan. We leven in een gejaagde tijd waarin we steeds meer moeten, het liefst meer dingen tegelijk en met een hoog tempo.En als er iets misgaat, moet er worden afgerekend. Dat staat daadkrachtig. Het past bij een cultuur waarin resultaatafspraken belangrijker worden. Een resultaatafspraak is gehaald of niet gehaald, het is zwart of wit. De geleverde inspanningen, de context waarin iemand moest opereren, doen er niet toe.

Zijn we hiermee op de goede weg? Ik vrees van niet. De broodnodige tijd voor bezinning staat onder druk. Zijn er genoeg stille momenten? Komen we toe aan vragen, zoals: doen we de goede dingen en doen we die dingen goed?

Onszelf een spiegel voorhouden is moeilijk, omdat we altijd gekleurd, door een bepaalde bril, naar onszelf kijken. Om te toetsen of we goed bezig zijn, moeten we een spiegel organiseren, afhankelijk van het doel dat ons voor ogen staat.

Er zijn verschillende instrumenten om dit te doen. Bijvoorbeeld door een terugkoppeling te vragen van mensen in onze directe leefomgeving.

Het is verstandig dit ook van mensen te vragen die op iets grotere afstand van ons staan en die daardoor de grote lijnen scherper zien. Zij zijn gemakkelijker in staat te adviseren hoe verder te gaan in taken waar we verantwoordelijk voor zijn. Zij kunnen een boodschap doeltreffender overbrengen. Bijvoorbeeld wanneer het verstandig is een andere koers in te slaan die beter past bij onze ervaring, competenties en levensomstandigheden.

Als we een spiegel over ons functioneren voorgehouden krijgen, is verwerkingstijd nodig. Dit speelt vooral als de boodschap niet meevalt.

Van nature zijn we geneigd positief naar onszelf te kijken. Niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat. De drang tot zelfhandhaving zit ons in het bloed. Spiegels kunnen heel confronterend zijn. Dan is het schrikken. De kloof tussen ons zelfbeeld en wat anderen waarnemen kan ongemerkt heel groot zijn geworden.

Het kost de nodige tijd om dit in te zien. Aanvaarding kan langer duren als een voorgehouden spiegel van ons functioneren persoonlijke consequenties krijgt.

Het is wel van belang dat de spiegelaar zijn indrukken over iemands functioneren onderbouwt met concrete voorbeelden. Een dialoog, met respect voor elkaars persoon, is alleen zinvol als er ontvankelijkheid is bij beide partijen om naar elkaar te luisteren en om eerlijk beelden bij te durven stellen.

Pas dan is er ruimte om te leren, om lessen te trekken over het hoe verder. Overhaaste besluitvorming, onvoldoende transparantie, onuitgesproken gevoelens of juist te veel gesproken woorden kunnen gemakkelijk tot erg moeilijk te repareren conflicten leiden. Wonden worden dan op z’n best littekens die zichtbaar blijven. Wat is vergevingsgezindheid en ootmoed moeilijk als we persoonlijk gekwetst zijn, ons onrecht aangedaan voelen. Het koesteren van wrok is schadelijk.

De Bijbel leert ons anders. Christus houdt ons de beste spiegels voor. Denk aan de rijke jongeling, de Samaritaanse vrouw, Saulus op de weg naar Damascus. Zij keken in een confronterende spiegel en zagen wie ze in werkelijkheid waren. De een ging bedroefd weg, voor de anderen was het tot eeuwige zegen.

Zo fungeert de wet als spiegel wie we voor God en onze naaste zijn. Dan gaan we beseffen wat het de Middelaar gekost heeft om de grootste kloof die er bestaat te overbruggen. Uit liefde.

Wie daar iets van ervaart, zal een spiegel over eigen functioneren kunnen aanvaarden. Dan zijn kloven tussen mensen overbrugbaar en zijn we in positieve zin een spiegel voor de maatschappij.

De auteur is werkzaam bij De Nederlandsche Bank (DNB), toezicht pensioenen. Reageren aan scribent? nietbijbroodalleen@refdag.nl