Christenen hebben voor het stilstaan bij de eindigheid van het leven meer en andere redenen dan de zoetgevooisde reklameboodschap die uitvaartverzekeringen ons nu doen geloven. Als deel 5 van Hersteld Hervormde Studies verscheen van de hand van drs. P. C. Hoek een grondige studie over het onderwerp dat hij samenvatte met de woorden: ”leven in de schaduw van de dood”. Als docent pastoraat verbonden aan het Hersteld Hervormd Seminarium maakte hij studie van dit onderwerp, waarmee hij niet alleen ambtelijk, maar ook persoonlijk te maken kreeg. Ondanks de bescheiden inzet dat het „een kleine studie van pastoraal theologische aard is”, trof mij de gedegen inhoud en de schematische opzet van de verschillende hoofdstukken. Ook al wordt Psalm 41 –die speciale aandacht vraagt voor ons gedrag tegenover zieken– niet geciteerd, toch laat collega Hoek al in zijn inleiding en de daarop volgende Bijbelse verkenning zijn pastoraal-theologische hart spreken. Helder geeft hij aandacht aan de eigen leefwereld van de zieke. Hij waarschuwt voor „botte opmerkingen, ongenuanceerde vragen en bedenkelijke suggesties” bij menig ziekbed.Een keuze voor „bronnen uit de historie” heeft altijd iets persoonlijks. Nieuw was voor mij dat Gregorius de Grote (540-604), de paus die zo veel aandacht schonk aan het kerklied, ook de man is geweest van een eerste omvattende pastorale theologie.

Dat de schrijver wel de disputatie van Voetius over ”euthanasia ofte welstervenskunst”, maar niet het veel uitgebreidere werk van Johannes Hoornbeek (dat is voortgezet door Willem van Eenhoorn) noemt, heeft ongetwijfeld met die persoonlijke keuze te maken. Voor de doelgroep zijn deze werken wel toegankelijker dan het werk van Voetius.

Het is goed, dat inzichten uit de psychologie een apart hoofdstuk krijgen. Zoals het ook goed is dat deze wetenschap niet meer dan een hulpwetenschap wordt genoemd.

In de laatste vijf hoofdstukken komen systematisch en soms ook heel praktisch aan de orde: de leefwereld van de zieken en het bijstaan van hen tot in de stervensfase. Voor mij had het zelfs nóg praktischer gemogen door concreet bepaalde Bijbelgedeelten voor bepaalde momenten te noemen. Hoe rijk zijn de Schriftwoorden juist op momenten als we zelf naar woorden zoeken. Ook suggesties voor de dienst van Woord en gebed op de dag van de begrafenis zouden nog kunnen worden toegevoegd.

Met de schrijver deel ik zijn vragen bij de ziekenzalving, maar ik had graag wat meer willen horen over het bijzondere van de zegen aan het einde van elke kerkdienst, en dus ook in het kleine gezelschap rond het ziekbed. Dat het citeren van „gevoelige versregels” niet de voorkeur heeft van Hoek zou hij nog eens moeten overwegen in het licht van de zeven kruiswoorden van Christus, die ook grotendeels versregels uit het liedboek van de kerk der eeuwen waren.

Het boek keurig verzorgd uitgegeven door uitgeverij Den Hertog. De schrijver pleit regelmatig voor „eerlijk omgaan met zieken en stervenden.” In het verlengde daarvan mag aan „overmatig alcoholgebruik” ook wel „roken” worden toegevoegd.

Wie gelooft dat onze tijden in Gods Hand zijn, laat ze niet zomaar door eigen handen glippen. Neem ook dit boek ter hand.

Leven in de schaduw van de dood. Het bijstaan van ernstig zieken en stervenden, drs. P. C. Hoek; uitg. Den Hertog, Houten, 2009; ISBN 978 90 331 2210 1; 140 blz.; € 17,50.