Tellen blijft lastig
De democratie functioneert op basis van vertrouwen. Het besluitvormingsproces en de integriteit van politici en ambtenaren moeten boven elk twijfel zijn verheven, wil de democratische staatsvorm goed kunnen functioneren. Ieder die wel eens een democratie in Afrika heeft bezocht, weet dat het staatsbestel daar hapert. Corruptie en vriendjespolitiek zijn daar de basis voor het bestuur, ondanks grondwettelijke regels voor democratisch bestuur.
Het is daarom een groot goed dat er in ons land nauwkeurig omschreven bestuurlijke procedures zijn die bovendien ook goed worden gecontroleerd. Dat geldt ook voor de verkiezingen van onze bestuursorganen. Dat is belangrijk. De burger moet zekerheid hebben dat er met zijn stem niet gesjoemeld wordt.Toch geldt ook hier dat het belangrijk is maat te houden. Jarenlang was het in Nederland gebruikelijk dat de burger bij het uitbrengen van zijn stem gebruikmaakte van een rood potlood. Aan het begin van deze eeuw werd de stemcomputer geïntroduceerd. De acceptatie ging niet zonder gemor en kritiek. Maar bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 was deze in bijna alle gemeenten in gebruik. Amsterdam was kort daarvoor als een van de laatste gemeenten overstag gegaan.
Het gemak was echter van korte duur omdat de actiegroep ”Wij vertrouwen stemcomputers niet” de discussie over de betrouwbaarheid van de apparaten aanzwengelde. Op afstand zou met een scanner of TomTom-navigatiesysteem uitgelezen kunnen worden wat de keuze van een kiezer is. Het stemgeheim was dus niet gewaarborgd.
De bezwaren van de actiegroep leidden tot kritische vragen in de Tweede Kamer. Uiteindelijk besloot de regering in het najaar 2007 terug te keren naar het rode potlood. Sindsdien wordt er weer gestemd op de traditionele manier.
Toch kleven ook aan deze manier van stemmen bezwaren. Dat blijkt wel uit het feit dat bij de verkiezingen van deze week meer hertellingen zijn dan in de tijd dat er gewerkt werd met een stemcomputer. Vrijwel altijd werden de stembusuitslagen die de computer berekende voor waar aangenomen, terwijl dat bij het handmatig tellen van de rode vakjes minder vanzelfsprekend lijkt. Donderdag zijn in de gemeenten Geldrop-Mierlo, Lelystad en Neder-Betuwe, en vandaag in Lopik, hertellingen gedaan omdat de uitkomsten vragen opriepen. Maastricht en Rotterdam willen de stemmen ook opnieuw gaan tellen, omdat er fouten zouden zijn gemaakt. De conclusie is gewettigd dat het stemmen met potlood en papier ook niet volstrekt veilig is. Handmatig tellen blijft immers mensenwerk en heeft dus het risico van fouten in zich.
Het kabinet wil echter (nog) niet terug naar de stemcomputer. Toch zou dat het overwegen waard zijn. Er zijn inmiddels stemapparaten die in belangrijke mate de bezwaren van de tegenstanders ondervangen. Daar is woensdag in de gemeente Doetinchem een proef mee genomen. Ongetwijfeld zullen kwaadwillenden wel weer een lek vinden, maar de vraag is of het risico daarvan groter is dan de kans op fouten bij handmatig tellen.
