De hoogste vertegenwoordigers van de vijftien EU-lidstaten zijn morgenavond en vrijdag in Brussel bijeen voor de gebruikelijke lentetop. Als de krokussen bloeien, wijden zij traditioneel een vergadering aan economische vraagstukken. De regie berust ditmaal bij de Griekse premier, Simitis. Die hanteert in de lopende zes maanden de voorzittershamer in de Unie.

Het decor doet bizar aan. Praten over groei, welvaart en banen, over het streven om straks de mondiale nummer één te zijn, terwijl op diverse fronten donkere wolken samenpakken: we balanceren al lange tijd op de rand van een recessie en tegelijk kampen we met grote internationale spanningen, die culmineren in een gewapende operatie tegen het regime in Bagdad. De betrokkenheid bij de vijandelijkheden ginds zal het voor sommige deelnemers aan het overleg wellicht moeilijk maken bij de les te blijven.

In de huidige omstandigheden kunnen de leiders er uiteraard niet omheen uitvoerig stil te staan bij de actualiteit. Het ziet ernaar uit dat de militaire interventie in de Golfregio de top gaat domineren. De economie raakt erdoor op de achtergrond. Bovendien zorgt het niet door de VN gesteunde optreden van de Amerikanen en Britten voor diepe verdeeldheid binnen het gezelschap.

De situatie herinnert aan maart 1999. Terwijl toen in Berlijn de regeringschefs met elkaar aan tafel zaten voor de beslissende onderhandelingen over de gemeenschappelijke begroting voor de periode tot en met 2006, startten in Kosovo de bombardementen om een andere dictator, Milosevic, tot de orde te roepen.

Simitis heeft benadrukt dat de bijeenkomst gewoon doorgaat. „We zullen een discussie voeren over Irak, maar ook over de andere geagendeerde onderwerpen. Het is onze plicht onze werkzaamheden met creativiteit voort te zetten, ondanks de niet door ons gewenste omstandigheden”, verklaarde hij dinsdag in Athene.

Drie jaar geleden voerde de politieke elite overleg in Lissabon. Daar spraken de presidenten en premiers af om binnen het toen pas begonnen decennium het verenigd Europa om te vormen tot de „meest concurrerende en meest dynamische kenniseconomie.” Zij lanceerden een offensief om in technologisch opzicht niet verder achterop te raken bij de Verenigde Staten; aanvallend geformuleerd: om een koppositie te veroveren in het digitale tijdperk. Alles op alles voor groei, werkgelegenheid, het milieu en het bestrijden van sociale achterstanden, luidde de boodschap.

Op de topconferentie in de Portugese hoofdstad heerste een euforische stemming over de fase van voorspoed en vooruitgang die in de geschiedenis leek te zijn aangebroken met de introductie van de moderne informatiekanalen en communicatiemiddelen. Beleggers stortten zich massaal en in een ongebreideld optimisme op de aandelen van de ict-fondsen. Overige sectoren van het bedrijfsleven floreerden eveneens. Producenten en consumenten geloofden in een gouden toekomst.

Inmiddels heeft zich een radicale omslag voltrokken. De conjunctuur is sterk afgezwakt en slaagt er maar niet uit het dal te klauteren, de beurskoersen zijn dramatisch gekelderd, de begrotingsdiscipline staat onder zware druk, onzekerheid, sombere perspectieven en een gebrek aan vertrouwen bepalen het beeld; malaise alom.

De leiders presenteerden destijds een waslijst van plannen, doelstellingen en aanbevelingen. Om er één thema uit te lichten: het flexibiliseren van de arbeidsmarkten. Daarbij moeten we onder andere denken aan een versoepeling van het ontslagrecht, met een geringere bescherming voor werknemers. In dit verband zijn de ogen vooral gericht op Duitsland, dat in het verleden vaak fungeerde als motor van de EU-economie, maar dat mede als gevolg van verstarde verhoudingen zich thans qua groeicijfers in de achterhoede bevindt.

Het programma bevat verder actiepunten als hogere uitgaven voor research en innovatie, het verminderen van de administratieve rompslomp voor het midden- en kleinbedrijf, het stimuleren van het ondernemerschap, het mensen vertrouwd maken met het gebruik van computer en internet, wederzijdse erkenning van diploma’s, invoering van een gemeenschapsoctrooi, coördinatie van fiscale politiek, liberalisering van de energievoorziening, het vergroten van de arbeidsparticipatie onder vrouwen en ouderen en het opbouwen van solide pensioensystemen.

Ongeveer eenderde van het in maart 2000 uitgezette tijdpad is verstreken. Op tal van terreinen gaapt er een kloof tussen woorden en daden, tussen voornemens en concreet beleid, constateert het Griekse voorzitterschap. Europees commissaris Bolkestein klaagt over onvoldoende medewerking van de lidstaten bij het realiseren van de benodigde wetgeving. Kortom, er worden te weinig vorderingen geboekt om uitzicht te houden op succes.

Maar het is aan de andere kant te vroeg om het geformuleerde ideaal af te schrijven. Dus zullen de presidenten en premiers van de vijftien landen in Brussel proberen het Lissabon-proces nieuw elan in te blazen. Of het inderdaad lukt de dadendrang te vergroten en het ritme van de besluitvorming te verhogen, valt te betwijfelen. Daar lijkt het op dit moment in ieder geval niet het juiste klimaat voor. De aandacht die de kwestie Irak tijdens de top zal opeisen, illustreert dat.