De Chileense ambassade in Londen heeft opdracht gekregen uit te zoeken wat er waar is van een bericht over dergelijke spionage in de jongste editie van de Britse zondagskrant The Observer, een blad dat trouwens vaker met onthullingen over Chili kwam. Volgens The Observer onderscheppen de VS in het geheim particuliere telefoontjes en e-mails van leden van delegaties van de VN-Veiligheidsraad. Het doel van deze operatie is het achterhalen van informatie over hun stemgedrag en opstelling in de kwestie Irak.

De krant baseert zich op een uitgelekt intern memo van de Amerikaanse National Security Agency (NSA). Deze ultrageheime dienst onderschept overal ter wereld communicatieverkeer, zo blijkt uit een eerder verschenen rapport van de Omega Foundation. De actie bij de VN is volgens de krant vooral gericht op VN-diplomaten uit Angola, Kameroen, Mexico, Guinee, Pakistan en Chili. Deze landen zijn momenteel lid van de Veiligheidsraad.

De Amerikaanse regering wilde niet reageren op het bericht en juist dat geeft voedsel aan het vermoeden dat de berichten over het afluisteren van diplomaten niet uit de lucht is gegrepen. De VS en Groot-Brittannië poogden binnen de raad steun te krijgen voor een resolutie die de weg baant voor een gewapend ingrijpen in Irak. Ze hadden daarvoor de steun nodig van negen van de vijftien raadsleden.

Dat juist Chili aandringt op helderheid inzake vermeende afluisterpraktijken, heeft een geschiedenis. Ten eerste is het land momenteel lid van de Veiligheidsraad van de VN. Ten tweede heeft het land nog wat te vereffenen met de VS en dat gaat voornamelijk terug op een moordzaak in 1976. In dat jaar werd de Chileense diplomaat Orlando Letelier in Washington het dodelijke slachtoffer van een bomaanslag. Het was niet zomaar dat hij en zijn Amerikaanse secretaresse om het leven werden gebracht.

Letelier was jurist en econoom, en tijdens de regering van de linkse president Salvador Allende in Chili ambassadeur in de VS. Daarna was hij minister van Buitenlandse Zaken en van Defensie in Chili. Het linkse bewind van Allende was de VS een doorn in het oog. De staatsgreep van generaal Pinochet in 1973 droeg dan ook de goedkeuring weg van Uncle Sam. Na de coup werd Letelier opgepakt, gevangengezet op het eiland Dawson en in 1974 vrijgelaten.

Letelier ging terug naar Washington, waar hij directeur werd van het Transnational Institute. Op 21 september 1976 werd hij vermoord, 44 jaar oud, door of in ieder geval met medewerking van de Chileense geheime dienst DINA en de Amerikaanse CIA, zo is later bekend geworden.

Letelier was goed ingevoerd in de Amerikaanse politiek en daardoor vormde hij een gevaar voor de Chileens-Amerikaanse belangen. Hij spande zich in om een boycot van het bewind-Pinochet te bevorderen. De Chileense junta (militaire regering) zag dat met lede ogen aan en besloot dat Letelier uit de weg moest worden geruimd. Of hij nu in Washington woonde of niet, dat maakte nauwelijks wat uit.

Inmiddels is het tij gekeerd. Hoewel Pinochet zich in de eerste jaren van zijn autocratisch regime verzekerd wist van Amerikaanse sympathie, zag hij zich in toenemende mate geconfronteerd met protesten uit de samenleving. De uitslag van een referendum in 1988 maakte de weg vrij naar een burgerbestuur. Presidents- en parlementsverkiezingen in 1989 leidden ertoe dat uiteindelijk een burgerpresident het roer kon overnemen.

Dat de VS de hand hebben gehad in de machtsinstallatie van Pinochet, vinden veel Chilenen nog altijd onverteerbaar. Net als in veel andere Zuid-Amerikaanse landen baant ook Chili zich in het internationale circuit een weg onafhankelijk van de grote noordelijke broer die tot op de dag van vandaag te pas en te onpas ingrijpt in Zuid-Amerika (als het om belangen gaat). Net als de meeste andere Zuid-Amerikaanse landen wil Chili dat de wapeninspecties in Irak worden voortgezet en dat daarin ook een duidelijke tijdslimiet wordt gesteld om Irak tot volledige medewerking met de VN te dwingen.

Daarmee staat Chili synoniem voor heel Zuid-Amerika, dat bijvoorbeeld op het punt van buitenlandse politiek steeds meer aansluiting zoekt bij Europa, waarmee het zich ook meer verwant voelt dan met het noorden, vanwege de kolonisatoren Spanje en Portugal.

Het staatsbezoek van koningin Beatrix, prins Willem-Alexander en prinses Máxima deze maand aan Chili en Brazilië moge dan deels symbolisch zijn, het geeft ook iets weer van de verbondenheid tussen die twee landen (lees Zuid-Amerika) en Nederland (lees Europa).

Het bezoek heeft ook nog een pikant detail. Gaat Nederland definitief mee in de oorlogsvoering, zonder of met mandaat van de VN, dan is koningin Beatrix straks in het vredesintentie Zuid-Amerika toch een beetje staatshoofd van een land in oorlog.