„Hij is anders dan al onze gedachten”
„Platvloers en ongeloofwaardig” vindt Hans Reinders de roman ”De uitnodiging”. Rian Vogel-de Pagter is nog stelliger: „Slecht geschreven en on-Bijbels.” Kees Droger is gematigd positief: „Een verrassend boek, al aarzel ik bij de verpakking.”
Dat Young de goddelijke Drie-eenheid op onconventionele manier beschrijft, vormt voor Reinders een behoorlijk struikelblok. „God de Vader als een negerin die ”Papa” heet, de Heilige Geest als Aziatische vrouw, de Heere Jezus als bouwvakker. Personen die aan het koken zijn, die grapjes maken, die een pan beslag uit hun handen laten vallen en daar dan hard om lachen… daar heb ik grote moeite mee. Het komt enorm platvloers over.”Droger: „Ik vond het begin van het boek heel boeiend, door de manier waarop de hoofdpersoon met zijn grote verdriet omgaat. Maar toen ”Papa” voor het eerst ter sprake kwam dacht ik: Nee hè. Zo’n beeld doet afbreuk aan de boodschap die in het boek zit. Maar op een gegeven moment heb ik bewust geprobeerd die beeldspraak los te laten, me daar niet aan te storen en te kijken naar wat er écht gezegd wordt over de zondeval, of over de liefde van God. Toen vond ik heel veel mooie citaten.”
Kan dat, op deze allegorische manier over God schrijven?
Droger: „Op zichzelf heb ik geen moeite met de allegorie. Ik vind het een goede invalshoek om eens over je Godsbeeld te praten: wij denken op een bepaalde manier over God, maar Hij is anders dan al onze gedachten.”
Vogel: „Ik vind de beelden in dit boek te ver gaan, proef er ook een stukje feministische theologie in.”
Wil de schrijver niet gewoon standaardideeën onderuithalen door de meest onwaarschijnlijke beelden te gebruiken?
Vogel: „Het is op zichzelf heel goed om dit thema aan de orde te stellen, want er zijn natuurlijk allerlei verwrongen godsbeelden, ook in christelijke kringen.”
Reinders: „Young wijst op de gevaren van een uitwendig christendom, dat is zijn verdienste.”
Vogel: „Maar hij belicht te eenzijdig alleen Gods liefdevolle kant. Ik vraag me bij dit boek af of de heiligheid van God wel overeind blijft. De afstand wordt te veel doorbroken.”
Reinders: „We leven hier in een sombere wereld, zegt Young, maar als je het gordijn opendoet, zou alles liefde zijn. Daardoor is verzoening niet zo urgent. Het lijkt erop dat Jezus voor alle mensen gestorven is. Het enige verschil is: sommige mensen gaan de relatie met Hem aan, anderen niet.”
Vogel: „Dus ligt de sleutel tot behoud bij jouzelf. Alles is afhankelijk van menselijke keuzes, omdat de liefde niet dwingt.”
Geen gereformeerde theologie dus. Maar dat is verklaarbaar, want de schrijver heeft een afkeer van dogmatiek.
Reinders: „Je kunt duidelijk merken dat hij niets heeft met systemen, kerken, instituten. Alles in dit boek draait om relatie. Dat wordt zelfs zichtbaar in de manier waarop de personen met elkaar omgaan, hoe ze elkaar voortdurend omhelzen bijvoorbeeld.”
Vogel: „Walgelijk, al die omhelzingen, daar word ik gewoon misselijk van. Dan denk ik: Doe toch gewoon! Een relatie is niet alleen maar lief doen, juist in een relatie zijn trouw en plicht belangrijk. Dat geldt voor religie ook.”
”De uitnodiging” is wel vergeleken met ”De christenreis” van John Bunyan. Herkenbaar?
Vogel: „Daar ben ik het absoluut mee oneens. Mijn grootste kritiek op dit boek is de afwezigheid van de Bijbel. Als God in gesprek gaat met deze hoofdpersoon, is het toch typisch dat Hij niet verwijst naar Zijn eigen Woord? Dat is het verschil met Bunyan. Ik vind het verwarrend dat er Bijbelse thema’s aan bod komen die niet onderbouwd worden. De schrijver maakt zijn eigen God en zijn eigen theologie.”
Droger: „Toch vind ik het opvallend dat hij het wél grondig over de zondeval heeft. Die wordt niet weggemoffeld, zoals bij veel moderne theologen. De schrijver zet wel degelijk het verzoenend sterven centraal. Dat vind ik verrassend. Hij laat je nadenken over de zonde: je wilt onafhankelijk zijn van God. Daar is het misgegaan, daardoor heb je een heel vertekend beeld van God – maar God is niet zoals jij denkt dat Hij is.”
Vogel: „De zonde komt aan de orde, dat ben ik met je eens. Maar de verzoening, nee. Die vind ik toch niet helder naar voren komen. Wat voor fouten je ook maakt, God weet ermee om te gaan en kan het ten goede keren. Ook als mensen kwaad doen. Er is geen rechtvaardigheid.”
Droger: „Het accent ligt erg op de liefde, ja, dat is een beetje zoetsappig. Toch schrijft Young ook indrukwekkend over het oordeel.”
De hoofdpersoon moet in elk geval anderen leren vergeven.
Reinders: „Hij vergeeft de dader, hij vergeeft zijn vader… maar het lijkt allemaal zo makkelijk. Ik vind dat niet goed uitgewerkt.”
Vogel: „Dat komt doordat het boek niet goed geschreven is. Psychologisch gezien blijft Mack te veel op afstand, de vooruitwijzingen in het verhaal werken storend, en de stijl is slecht. „Hij gleed voort op zijn schoenen met zolen die zo stroef waren als de poten van een eend die op een bevroren vijver landt.””
Hoe verklaren jullie de enorme populariteit van dit boek?
Droger: „Het sluit aan bij de toenemende religiositeit. Daarbij gaat het om vragen als „Hoe verwerk je het lijden dat je overkomt?” of „Hoe krijg je een relatie met God en elkaar?” Ik denk dat dat veel mensen aanspreekt. Misschien ook júíst omdat er niet aangehaakt wordt bij een bepaalde theologie. Daardoor kun je het als een spannende, bovennatuurlijke roman lezen.”
Vogel: „De flaptekst zegt genoeg: „Waar is God in deze wereld vol onbeschrijflijke pijn en verdriet? De antwoorden die Mack krijgt, zullen je verbazen en wellicht net zo veranderen als ze hem hebben gedaan.”
Dat wil je wel, als lezer. Juist daarom valt het verhaal zo tegen. Je mist de overgave, het vertrouwen dat God alles ten beste keert, zoals zondag 10 het zegt. In dit boek moet alles opgelost worden, overal komt antwoord op.”
Reinders: „Alle problemen smelten als sneeuw voor de zon. Net als op het keerpunt in het boek, waar de sneeuw letterlijk begint te smelten.”
Droger: „Toch kon ik daar op een gegeven moment doorheen prikken, door me te richten op de bedoeling van de schrijver. Je moet weten, ik heb zelf een kleinkind verloren, en dus raakt het mij wel als ik lees: „Een kind wordt beschermd omdat ze geliefd is, niet omdat ze er recht op heeft.””
Vogel: „Dat kan ik begrijpen. Het gaat natuurlijk over vragen die heel relevant zijn. Als je écht in geloof mag leven, is het inderdaad je credo wat Mack zegt: dat hij ook de donkere dagen als onderdeel van Gods grote borduurwerk kan omhelzen. Alleen, hij doet net alsof het dan „en ze leefden nog lang en gelukkig” is. En dát vind ik niet waar. Als ik naar de mensen in de Bijbel kijk: ze hebben hun hoogtepunten, maar het geloof zit nooit in hun binnenzak, het moet telkens opnieuw beleefd worden.”
De schrijver: William Paul Young
De van origine Canadese schrijver William Paul Young (1955) is geen lid van een kerk, hoewel hij opgroeide in West-Papoea als de oudste zoon van een zendingsechtpaar. Zelf zegt hij daarover: „Het instituut kerk werkt niet voor diegenen van ons die gewond of beschadigd zijn.”
Vandaar ook de boodschap van zijn populaire boek ”The Shack”, in Nederland vertaald als ”De uitnodiging”: dogmatiek is niet belangrijk, theologische spitsvondigheden maken het leven alleen maar moeilijk, kerkelijke leerstukken hebben niets met de echte werkelijkheid te maken. Het gaat om de levende omgang met God, de God Die anders is dan al onze beelden en constructies. Geen religie, maar relatie.
Young schreef ”The Shack” oorspronkelijk als een verhaal voor zijn zes kinderen en een handjevol vrienden. Vijftien exemplaren werden er gedrukt. Zijn omgeving vond echter dat het boek een groter publiek verdiende. Na afwijzing door 26 uitgevers besloten Young en zijn vrienden het zelf uit te geven.
Door mond-tot-mondreclame bereikte ”The Shack” binnen een paar maanden de top van de New York Times bestsellerslijst. Het werd in de Verenigde Staten het bestverkochte boek van 2008. De Nederlandse vertaling verscheen in december 2008. Ook hier staat ”De uitnodiging” nu al meer dan een jaar in de top tien van de christelijke boekhandel.
De panelleden
Kees Droger (52) uit Apeldoorn. (Groot)vader. Directieassistent bij Leprazending. Geeft godsdienstles op een openbare basisschool.
Rian Vogel-de Pagter (49) uit Alblasserdam. Docente Nederlands aan het Wartburg College en moeder van acht kinderen.
Hans Reinders (42) uit Waarde. Theoloog. Verkoper van sanitair. Hoopt deze maand voor het eerst vader te worden.
