”Gala”
Auteur: Ronald Giphart
Uitgeverij: CPNB, Amsterdam, 2003
ISBN 90 74336 82 5
Pagina’s: 92
Prijs: gratis tijdens de Boekenweek bij aankoop van een Nederlandstalig boek van tenminste € 11,11. Het boekenweekgeschenk 2003 kan dicht blijven. Ronald Giphart is er met ”Gala” in geslaagd volledig aan de verwachtingen te voldoen en een vlot leesbaar verhaal te schrijven met de vertrouwde ingrediënten, een moraal van heb-ik-jou-daar en een zekerhedenbevestigend gehalte van ongekende hoogte. Wie het CPNB hiermee een plezier denkt te doen? De zo door ontlezing getroffen populatie middelbare scholieren?

„Door wat voor een volstrekt toevallige chemische omstandigheid dan ook zijn mensen gezegend met een zuchtje zelfbewustzijn. We worden geboren, we leven een paar jaar, we kunnen een beetje over onszelf nadenken, we gaan dood en komen nooit meer terug. We hebben één leven, één kans het een beetje aangenaam voor onszelf te maken. Waarom verspillen zoveel mensen hun tijd met aanvaringen en onzin?”

Waar heb ik dat eerder gehoord? Het is geen peinzende puber in een vluchtige depressieve bui. Het is geen quasi-wijsheid van een tobberige grijsaard. Het is een citaat van Ronald Giphart, afkomstig uit het boekenweekgeschenk van dit jaar, door hem geschreven en onder de titel ”Gala” de wereld ingestuurd.

Dit zijn enkele kernmomenten uit de overtuiging die zijn boekje draagt: We hebben maar één leven, dat leven hebben we voor onszelf, en dus moeten we zorgen maximaal genot eruit te peuren. Anderen? Dienen ons geluk. Moet je niet mee in conflict komen, zorgt maar voor verkorting van het speelkwartier. God? Geloven we niet in. Een leven na dit leven? Niet bewezen, dus daar hoeven we geen rekening mee te houden. Traditie, wijsheid uit vroeger eeuwen? Leuk om je boeken mee op te pronken; voor het overige zijn we verstandelijk en moreel onder het peil gezakt om welk erfgoed dan ook te verwerken en vruchtbaar te maken.

Plat
Deze moraal, zoals Giphart die in geschrifte uitdraagt, is zo plat als een dubbeltje. Echt kwaad bestaat niet meer, dus ook van de bloemen van het kwaad valt niet langer te genieten. Het goede is zowat identiek met zelfzucht, en om daar nu een lofzang op te schrijven? Er blijft weinig anders over dan een nogal instinctief beleefde liefde in alle denkbare varianten, die dan ook Gipharts boeken vult, waarbij de seks nimmer ontbreekt.

Nu is de bestaanservaring van Giphart die van een groot deel van de westerse samenleving, meer of minder verkapt, en dus ook die van diverse auteurs. Maar grotere schrijvers (Hermans, Franzen, Grunberg zelfs) hebben vrijwel altijd de tragiek ervan laten zien, het schrijnende, de onvervuldheid. Hun boeken zijn meestal ontmaskerend van aard, ze maken onrustig.

Giphart geheel anders: die aanvaardt het leven zoals het is (volgens hem), maakt het zo leuk mogelijk, en lijkt ook nog werkelijk te geloven dat het dan leuk is. Dat idee draagt zijn werk over. En literatuur die zulke platte zekerheden zo plat en zo onproblematisch bevestigt, kan geen goede literatuur zijn.

Chaotisch tafereel
”Gala” is dat dan ook niet. Het gaat over een actrice die de minnares is van haar agent, haar vriend en de vrouw van haar agent dus bedriegt, maar daar geen schuldgevoel over heeft (tenzij de wending aan het slot daarvoor moet doorgaan), en tenslotte een galafeest bezoekt waarop van de overleden agent ”spetterend afscheid” wordt genomen (waarbij zij overigens haar bedenkingen heeft) en dat uitloopt op een chaotisch tafereel. Giphart heeft zijn boekje gekruid met de bekende ingrediënten, vertelt zijn verhaal vlotjes, en gooit er af en toe een anekdote of term tegenaan die moet laten zien dat hij niet van gisteren is. Meer kan ik er niet in zien: een verhaal van niks.