Avraham Burg, wiens vader de oorlog in Duitsland overleefde, is een man die niet terugdeinst voor grote woorden. „Wie de wereld wil begrijpen, moet proberen Israël te ontcijferen”, zegt hij bijvoorbeeld. Of: „De Shoah is een theologische pijler van de moderne Joodse identiteit geworden.”Die laatste uitspraak geeft meteen de spil weer waar zijn deze week in het Nederlands verschenen boek om draait: de „shoahïsering” van Israël. „We houden vast aan de herinneringen en de trauma’s en die verlaten ons niet. We klampen ons vast aan de tragedie en de tragedie wordt onze rechtvaardiging voor alles.”

In Israël was de ontvangst van zijn boek tumultueus – wat eens te meer aangeeft welke centrale positie de Holocaust na 65 jaar nog altijd inneemt in de Joodse identiteit. Burg, gezeten in de bibliotheek van het statige Amsterdamse Ambassade Hotel aan de Herengracht, glimlacht. „Ik heb door mijn boek oude vrienden verloren, maar er nieuwe voor in de plaats gekregen.”

Kort en goed wil de oud-politicus zijn land „een nieuwe strategie bieden: vertrouwen in de plaats van het trauma.”

Dat is niet makkelijk wanneer je, zoals Israël, omringd bent door vijanden.

„Dat is inderdaad niet makkelijk. Maar of we alleen door vijanden omgeven worden? Nee. Die gedachte is een erfenis van president Bush. Bij hem was je óf een kind van het licht, óf een kind van de duisternis. Maar je kunt de PLO niet op één hoop gooien met Hamas, of Syrië met Iran.”

Er is nog een halm waar Burg zich aan vastgrijpt. „Nie wieder”, nooit meer, zworen de schuldigen van de Holocaust na de oorlog. „En ditmaal meenden zij het”, schrijft de oud-voorzitter van de Knesset.

Toch is er ook in westerse landen nog volop antisemitisme. Zijn zij echt de vrienden waar u ze voor houdt?

„Sommigen wel. Honderd jaar geleden was de meest expressieve uiting van haat in de samenleving het antisemitisme. De Jood werd gezien als de ander. Als je kijkt naar de wereld van vandaag, is dat veranderd. Er is nu inderdaad nog altijd haat tegen Joden, maar net zo goed tegen immigranten, homo’s en de Verenigde Staten.”

Dat de Joden altijd haat zullen blijven ondervinden omdat ze nu eenmaal het uitverkoren volk zijn, wil er bij Burg niet in. Fel richt hij zich tegen degenen die ervan uitgaan dat wat Israël doet, sowieso niet goed gevonden zal worden door de wereld – puur en alleen omdat het Israël is. „Dergelijke opvattingen zijn suïcidaal en defaitistisch. Ik geloof ze niet.”

Het thema van de Joden als uitverkoren volk is sowieso ontzettend lastig, vindt Burg. „In zekere zin biedt onze uitverkiezing het volk een weg van hoop in tijden van lijden.”

Hij gaat rechtop zitten, heft zijn hand op. „Maar als je machtig bent, is het juist een zeer gevaarlijke notie. Nu is de tijd aangebroken dat we ons niet langer moeten voorhouden dat het automatisch goed is wat we doen omdat we verkoren zijn. Nee, juist omdát we verkoren zijn, dragen we een extra last. We zijn geroepen het goede te doen. Maar we zijn niet gevoelig voor het lijden om ons heen, van Gaza tot Darfur.”

Burg gaf zijn boek al schrijvende de werktitel ”Hitler won”. „Ik voelde dat de wonden en littekens zo diep waren, dat het moderne Joodse volk geen kans op genezing had.” Intussen kijkt hij met een optimistischer blik naar zijn land. „We moeten wel winnen van Hitler, tenzij we ophouden met leven. En het kán ook. De pijn die je moeder had toen je geboren werd speelt geen rol meer als je groot geworden bent.”

Als de Holocaust nog zo allesbepalend is, hoe kan het dan dat de overlevenden systematisch verwaarloosd worden?

„Misschien heeft het ermee te maken dat we ons vandaag de dag vooral willen richten op Joden die bewezen hebben helden te zijn. De Shoah is geen verhaal van heldendom; het is een verhaal van weggevoerd worden en vernietigd worden, vaak zonder verzet. Dat willen we eigenlijk nog steeds niet graag horen in Israël.”

N.a.v. ”De Holocaust is voorbij. Afrekenen met Hitlers erfenis”, door Avraham Burg; uitg. Ambo, Amsterdam, 2010; ISBN 9789026322570; 306 blz.; € 22,95.