Algemeen directeur Bruno Cathala heeft vanuit zijn kamer op de zesde verdieping in het ICC-gebouw in Rijswijk uitzicht over een groot deel van bestuurlijk Nederland. De directeurskamer heeft een driehoeksvorm. Het kamertje is bescheiden voor een man die volgens de wervingsadvertentie 7000 dollar per maand zou verdienen. Ook staat de werkruimte niet in verhouding tot de beschikbare ruimte: er werken nu veertig mensen in een gebouw met zestien verdiepingen.

Het ruim bemeten kantoorgebouw geeft echter wel goed de toekomstplannen van het Internationaal Strafhof weer. „In september willen we op 200 mensen te zitten. Compleet met de rechters en aanklagers werken er dan ongeveer 230 mensen in dit gebouw. Dit gebouw kan 300 mensen bergen, dus we verwachten dat we er eind 2004 uitgroeien. Een compleet nieuw gebouw verwachten we niet voor 2009.”

Het Internationaal Strafhof, dat vorig jaar werd opgericht, moet verdachten van ernstige oorlogsmisdaden vervolgen. Vandaag worden de achttien internationale rechters beëdigd. In april wordt de benoeming van een aanklager verwacht. Er zijn nu al 200 klachtbrieven binnengekomen. Mogelijk dat in juli de eerste voorbereidende zitting wordt gehouden om tot de eerste vervolging te besluiten, zegt Cathala.

De algemeen directeur wil niets zeggen over de klachten die zijn ingediend. „Als administrateurs besluiten wij niet over de ontvankelijkheid van de zaken”, aldus de Fransman. „Maar we zijn absoluut niet bezorgd dat we zonder werk komen te zitten”, laat hij er met een vies gezicht op volgen.

Cathala is directeur ”gezamenlijke diensten”. In de meeste rechtssystemen maken rechters en officieren van Justitie deel uit van verschillende organisaties. Bij het Internationaal Strafhof zit alles in één gebouw en van Bruno Cathala wordt verwacht dat hij zorgt dat alles gesmeerd loopt. „Het is vooral een facilitaire functie. Mijn diensten zijn er uiteindelijk op gericht dat verdachten een eerlijk proces krijgen.”

Cathala was niet altijd een manager. Toen hij 26 was, werd hij ingezworen als rechter in Frankrijk. „Je kunt bij ons vrij jong rechter worden. Later ben ik benoemd tot voorzitter van een hof. Daarna heb ik een post aanvaard als inspecteur van de rechterlijke diensten. Ik moest toen niet alleen het management beoordelen, maar ook de ethiek van de rechters en aanklagers. In 2000 ben ik benoemd tot plaatsvervangend griffier bij het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag.”

Cathala wacht een zware klus. „We hebben niet alleen een rechtbank opgericht, maar een totaal nieuwe internationale organisatie. We zijn niet verbonden aan de Verenigde Naties, maar onafhankelijk. Dat is een unieke positie.”

Heel veel organisatorische dingen blijven voorlopig nog onzeker, zegt Cathala. „In principe zijn de meeste rechters op afroep beschikbaar. Tenminste vier komen voltijds naar Rijswijk. Zij vormen het voorzitterschap en moeten besluiten over de te voeren zaken. Maar misschien besluit het voorzitterschap wel dat er meer rechters voltijds in Den Haag zullen zijn. Zolang dat niet bekend is, kunnen we het gebouw ook nog niet definitief indelen. Ook moet er een ethische code komen. De rechters gaan zichzelf ook opdelen in groepen.”

Cathala geeft toe dat het ICC al maanden wordt verlamd door kinderziektes. Zo is er voor de openbaar aanklager bijvoorbeeld nog steeds geen officiële sollicitant. „Men is bezig met allerlei consultaties. Kandidaten willen blijkbaar niet solliciteren voordat ze weten dat ze het worden.”

De directeur blijft echter geloven in de toekomst van het strafhof. „Dit hof moet wereldwijd een voorbeeld worden. De kwaliteit van de rechtsgang en rechtsspraak wordt overal met argusogen gevolgd. Het strafhof moet een symbool worden van internationaal recht.” Cathala knipt met zijn vingers: „Dat is door geen enkele internationale organisatie natuurlijk in een handomdraai gedaan. Het is een buitenkansje daarbij te mogen helpen. Denk jij dat je in je loopbaan een tweede keer de kans krijgt een internationaal strafhof te helpen opstarten? Al meer dan honderd jaar hebben mensen op dit hof gewacht.”

Zodra het strafhof enkele goede zaken heeft behandeld, verwacht Cathala dat het hof een afschrikkende werking krijgt tegenover potentiële plegers van oorlogsmisdaden. „Er is een verhaal over een Venezolaanse soldaat die tegen zijn maat zei: Dat moeten we toch maar niet doen, want daarvoor kunnen we door ’Den Haag’ worden vervolgd”, zegt Cathala, terwijl hij zijn vinger opsteekt. „Het ICC heeft dus een preventieve afschrikwekkende werking. Maar dat betekent niet dat er vanaf morgen geen misdaden tegen de mensheid meer worden gepleegd.”

Een moeilijk punt voor het strafhof is de kwestie van de complementariteit. Dat betekent dat het hof aanvullend is op het nationale recht. „De staat moet eerst zelf handelen. Als dat niet gebeurt, komen wij aan zet. Dat kan als een staat weigert op te treden of bang is dat een zaak te groot is.”

De directeur verwacht hierover nog veel discussies. De samenwerking met de lidstaten is het zwakste punt in het ICC-systeem. Het Internationaal Strafhof heeft bijvoorbeeld geen politiemacht die verdachten kan arresteren. „Dat moet door de justitie van een lidstaat gebeuren. In principe heeft elke lidstaat ermee ingestemd dat het dit zal doen. Maar dit zal inderdaad nog veel problemen geven”, zegt de directeur.

Tegelijk zwaait Cathala met zijn hand alsof hij het probleem wegwuift. „Wie dacht enkele jaren geleden dat Milosevic, Seselj en Plavsic voor het Joegoslavië-tribunaal zouden komen? Toen ik naar het tribunaal ging, hebben vrienden van me wel gezegd dat dit nooit zou gebeuren. Als deze grote vissen worden gevangen, lossen wij die kleine problemen wel op.”

Cathala spreidt zijn armen en zet zijn handen plat op de tafel. „Uiteindelijk zullen misdadigers worden berecht”, verzekert hij. „Er zijn zwakke punten. Maar elk systeem heeft zijn zwakheden.”