Met gestrekte vinger priemt Praskovja (68) in de Oekraïense lucht. „We hebben brood, worst en salo (varkensvet, red). En we hebben vrijheid. Alle problemen sinds de Oranjerevolutie zijn hier ondergeschikt aan. Ik kan het weten, want ik ben opgegroeid in de Sovjet-Unie.”Met haar zoon en schoondochter drinkt ze een glaasje cognac en eet wat pistachenootjes op het Majdan Nezalezjnosti (Onafhankelijkheidsplein) in de hoofdstad Kiev. „We hebben geen geld om in het café te zitten. Dus staan we net als anderen hier.”

In november 2004 begon op dit plein de Oranjerevolutie. Honderdduizenden Oekraïeners hadden zich hier verzameld uit protest tegen de door het zittende regime gemanipuleerde uitslag van de verkiezingen, waardoor Viktor Janoekovitsj de nieuwe president kon worden. Een oranjemassa bivakkeerde dagenlang op het plein en uiteindelijk kwam Viktor Joesjtsjenko als winnaar van de revolutie naar voren. De hoop op een nieuw leven stroomde door de aderen van zijn aanhangers.

Maar Joesjtsjenko staat aan de zijlijn tijdens deze presidentsverkiezingen, de eerste sinds de revolutie. De strijd lijkt vooral te gaan tussen Janoekovitsj en premier Timosjenko, die Joesjtsjenko flankeerde tijdens de Oranjerevolutie. Janoekovitsj kan altijd rekenen op zijn machtsbasis in het oosten en Timosjenko wordt gezien als de sterke politicus die doet wat ze zegt.

De Oekraïners die zich in november 2004 achter Joesjtsjenko schaarden, hebben hun vertrouwen in hem verloren. Hij ruziede te veel met buurland Rusland, kreeg het aan de stok met het parlement, zag met lede ogen aan hoe de economische crisis in zijn land ongenadig hard toesloeg en dat de corruptie van hoog tot laag verergerde.

Joesjtsjenko zelf hamert vooral op wat hij heeft bereikt en waar het tijdens de Oranjerevolutie om draaide: vrijheid. Iedereen kan ongestraft zeggen wat hij wil. Er is geen onderdrukking meer. Oekraïeners op het Majdan noemen deze verandering de grootste zege.

Alleen, vrijheid is niet genoeg. De Oekraïners hadden na de Oranjerevolutie op meer gerekend. De euforie en de hoop van toen zijn daardoor weggeëbd en het geloof in de politiek is verdwenen. Aleksej Katjoesjen (43), woonachtig in Kiev, rookt op het Majdan in zijn eentje een sigaret. In zijn andere hand houdt hij een blikje bier. „Ik was hier elke dag in november. Afgeladen was het. Niet alleen op het plein, de mensen stonden helemaal tot in de straten.”

Maar nu maakt hij een wegwerpgebaar richting de plek waar het parlement is gehuisvest, achter het Majdan. „Er is na de revolutie niets gebeurd voor het volk. Politici werken niet samen. Ze denken alleen aan zichzelf. Ze zeggen het een en doen het ander.”

De verwachtingen bij de Oekraïeners waren te hooggespannen, zegt politiek analist Viktor Tsjoemak in de lobby van een Kievs hotel. „De mensen dachten dat er meteen een einde zou komen aan de corruptie en dat Oekraïne lid zou worden van de Europese Unie. Zo snel gaat dat allemaal niet. Daarbij zat Joesjtsjenko met een parlement waarin zijn partij niet de grootste was. Dat maakte regeren lastig. Hij heeft het maximale eruit gehaald.”

Tsjoemak roept zijn landgenoten op tot geduld: „Tijd is de oplossing. In vijf jaar verander je niet een heel land. Daar gaan generaties overheen.”

Het is een stafmedewerker van Ons Oekraïne, de partij van Joesjtsjenko, in de westerse stad Lviv die de Oranjerevolutie relativeert. „Ik noem dit geen revolutie”, stelt Alexander Starovojt vast. „Er was geen sprake van een totale omwenteling, zoals toen in 1991 het communisme viel. Dezelfde elite is aan de macht gebleven. Veranderingen duren lang. Het was alleen de gezamenlijke reactie van het volk die het toen zo bijzonder maakte.”