„En via dit briefje worden we de crisis uit gerommeld”
Zo heb je een crisis, zo heb je er geen. Een terugblik op het gedoe over het Irakonderzoek, aan de hand van zeven kernmomenten.
Dinsdagmorgen, 10.00 uur: de commissie-Davids presenteert haar langverwachte rapport over de wijze waarop in 2003 de politieke steun van Nederland aan de Irakoorlog tot stand kwam. De conclusies zijn hard: Balkenende gaf weinig leiding, de Kamer is onvolledig geïnformeerd en er was geen volkenrechtelijk mandaat.Dinsdagmiddag: Kamerfracties reageren voorspelbaar op het rapport-Davids. De oppositiepartijen zijn „verbijsterd”, Wilders eist het aftreden van Balkenende, CDA en ChristenUnie reageren terughoudend. De PvdA spreekt van „stevige en verontrustende conclusies.”
Dinsdagmiddag, 16.30 uur: premier Balkenende geeft, namens het kabinet, een eerste reactie. De indruk is dat de minister-president stevig van zich af bijt. Hij staat, zegt hij met zoveel woorden, nog helemaal achter het besluit van toen. Het verwijt dat de Kamer onvolledig is geïnformeerd over een brief, d.d. 15 november 2002, van de Verenigde Staten aan Nederland, veegt hij van tafel. En wat betreft het volkenrechtelijk mandaat: dat blijft een kwestie waarover deskundigen verschillend denken, stelt de premier met verwijzing naar commissielid Van Walsum, die in het rapport-Davids de persoonlijke kanttekening liet opnemen dat zijns inzien de inval in Irak wel degelijk gerechtvaardigd was.
Dinsdagavond: de vlam slaat in de pan. PvdA-fractievoorzitter Hamer reageert heftig op de persverklaring van Balkenende. Dit kán niet de mening van het hele kabinet zijn. Vicepremier Bos staat er in elk geval niet achter, weet zij. Er moet heel snel een „nieuwe verklaring” komen, een die wél recht doet aan de bevindingen van Davids.
Woensdag: het Binnenhof is in crisissfeer. Balkenende, Bos en Rouvoet overleggen meerdere malen uren achtereen in het Torentje. Staatssecretaris Timmermans, vertrouweling van PvdA-leider Bos, breekt zijn werkbezoek in Spanje af en keert ijlings terug naar Nederland. De oppositie wil Balkenende in de Kamer hebben om te horen of Nederland überhaupt nog een kabinet heeft. De coalitiefracties kiezen voor een vertragingstactiek: eerst een brief van het kabinet.
Inmiddels draait het geruchtencircuit op volle toeren. Koenders (Ontwikkelingssamenwerking) en Verhagen (Buitenlandse Zaken) zouden een compromistekst hebben opgesteld, die echter door Bos zou zijn verworpen. Anderen fluisteren dat Balkenende akkoord was, maar door zijn partijgenoten is teruggefloten. En het duurt maar, en het duurt maar.
Woensdagavond, 22.00 uur: eindelijk ligt er een summiere brief van het kabinet. Het Kamerdebat kan starten, om pas rond 2.30 uur te eindigen. De coalitiepartijen sluiten de rijen. SP-leider Kant trekt, met verwijzing naar eerdere kritiek op de invasie in Irak („We zijn de oorlog in gerommeld”), haar conclusie: „En zo worden we, via dit korte briefje, de crisis uit gerommeld.”
