Het zit de Amsterdamse korpschef Welten niet lekker. In zijn nieuwjaarstoespraak van vorige week constateerde hij een forse toename van skimming, of pinpasfraude. Alleen al in de hoofdstad nam het aantal gevallen van elektronische criminaliteit toe met maar liefst 23 procent.Richtten de criminelen zich eerst alleen op geldautomaten, nu lijkt geen betaalsysteem nog veilig. Inventief en brutaal als ze zijn, verleggen de bendes voortdurend hun grenzen. Kaartjesautomaten op stations, onbemande benzinepompen, parkeerautomaten en zelfs betaalautomaten in winkels zijn doelwit van fraudeurs.

Skimmen is dan ook uiterst lucratief. In 2007 maakten criminelen naar schatting 15 miljoen euro buit, een jaar later verdubbelde dat bedrag tot 31 miljoen euro. Aantal gedupeerden in 2008: 27.000 nietsvermoedende pinners bij 900 skimincidenten.

De daders zijn opvallend vaak afkomstig uit Roemenië, zegt rechercheur Louis de Koning. Voor het Interregionaal Bureau Geld- en Waardeverkeer Zuid-Nederland (IBGW) ondersteunt hij de zes zuidelijke politiekorpsen bij de bestrijding van bankfraude en skimmen. Zijn team zag het afgelopen jaar meer dan 200 skimzaken voorbijkomen. „In bijna 100 procent van de gevallen gaat het om Roemenen.”

De bendes staan voor niets. Niet alleen saboteren ze op klaarlichte dag geldautomaten, ze schromen evenmin om zich in winkels te laten insluiten en in de nachtelijke uurtjes pinautomaten te vervangen door gemanipuleerde replica’s.

„Het wordt met de dag gekker”, zegt De Koning. „De criminelen zijn steeds beter in staat om hun skimapparatuur te verhullen.” Duidelijk is dat het om uiterst professionele, goed georganiseerde bendes gaat. „De apparatuur wordt in Roemenië op haast bedrijfsmatige wijze vervaardigd. Van hetzelfde kunststof en met identiek spuitwerk als het origineel. Komt hier een nieuwe betaalautomaat op de markt, dan hebben ze daar in no time weer iets op gevonden.”

Steeds vaker gebruiken de skimmers een zogenaamde overlay, een niet van echt te onderscheiden kapje dat over het toetsenbord van een betaalautomaat worden geplaatst. De geprepareerde overlay bevat apparatuur waarmee de pasgegevens worden gekopieerd. Er zijn overlays in omloop met een drukgevoelig mechanisme dat de ingetoetste pincode registreert. „Criminelen gebruiken zelfs bluetoothtechnologie, waarmee ze met hun mobiele telefoon op afstand de gegevens van de skimapparatuur kunnen aflezen.”

Die data verdwijnt in veel gevallen naar het buitenland. „Niet alleen naar Roemenië, maar ook naar landen wereldwijd. Thailand, de Dominicaanse Republiek. Daar wordt flink gecasht, en vervolgens verdwijnt het geld in het illegale circuit.”

Volgens De Koning is maar weinig bestand tegen de skimmers. „De ontwikkelingen zijn in een paar jaar tijd van een middeleeuwse standaard naar de meest geavanceerde techniek gegaan. Het is steeds moeilijker te zien of apparaten geprepareerd zijn. Van burgers kun je dus nauwelijks verwachten dat ze geskimde systemen ertussenuit halen.”

Des te opmerkelijker is het dat een landelijke coördinatie bij de aanpak van skimzaken ontbreekt. Alleen in Zuid-Nederland bundelt het IBGW de krachten. De Koning: „Dat heeft alles te maken met de prioriteitstelling en de beperkte capaciteit bij de politiekorpsen. We moeten roeien met de riemen die we hebben.”

Hij zou graag zien dat skimmen meer aandacht krijgt van de politiek. „Natuurlijk ligt de prioriteit bij roofovervallen, verkrachtingen en moorden. Maar steeds meer mensen krijgen met skimmen te maken. De impact is groot, ook al gaat het maar om een klein percentage op het totaal aantal pintransacties. Ons betalingssysteem is gebaseerd op vertrouwen. Als ik ergens pin, ga ik ervan uit dat die transactie goed wordt afgehandeld. Skimmers zijn hard bezig dat vertrouwen op steeds grotere schaal te ondermijnen.”

Daarmee lijkt De Koning de boodschap van de Amsterdamse korpschef Welten te bekrachtigen. Currence, verantwoordelijk voor het Nederlandse pinverkeer, nuanceert de alarmsignalen. Het bedrijf stelt in reactie op Weltens uitspraken dat het aantal gevallen van skimmen juist is gedááld. Slaat de korpschef de plank mis?

Currencewoordvoerder Bob Goulooze: „Niet helemaal, maar hij gooit wel allerlei verschillende vormen van fraude op één hoop met skimmen. Wij zien juist dat –ondanks een stijging in de eerste helft van 2009– het aantal gevallen bij betaalautomaten vorig jaar is afgenomen met 20 procent.”

Geen reden om dramatisch te doen over skimmen, vindt hij. In Engeland is de fraude met betaalkaarten drie keer zo groot, in Frankrijk twee keer. Erg geruststellend is dat niet. „Voor ons is van belang dat het vertrouwen in het elektronisch betalen niet wordt aangetast. Daarom worden klanten van banken ook altijd schadeloos gesteld bij skimming. En dat vertrouwen is onverminderd groot: in 2009 hadden we een record van bijna 2 miljard pintransacties.”

Bagatelliseren wil Goulooze het skimprobleem echter niet. Currence doet er alles aan om skimmen te voorkomen, zegt hij. Zo haalde het bedrijf bepaalde types betaalautomaten uit de markt, zet hij in op bewustwording bij winkeliers en werkt hij hard aan de versnelde invoering van de zogenaamde EMV-chip.

Nieuwe bankpassen hebben al zo’n chip, die de uit de jaren 70 stammende magneetstriptechnologie moet gaan vervangen. „Magneetstrips zijn makkelijk te kopiëren, met de huidige stand van de techniek is dat bij de chip onmogelijk.”

Die techniek is wel een wezenlijk voorbehoud, zo blijkt. Het VPRO-televisieprogramma Goudzoekers wist de chip vorige maand naar eigen zeggen te kraken. Goulooze: „De communicatie tussen chip en betaalautomaat is afgeluisterd, maar de chip zelf is níét gekraakt. De methode die de VPRO gebruikte, is voor criminelen veel te complex en onrendabel. Bovendien is die werkwijze al vier jaar bekend en in de praktijk nog nooit toegepast. Dat zegt genoeg.”

Is hij niet bang dat de skimmers desondanks een inhaalslag maken? „Fraudeurs voorblijven is een vak apart; honderd procent veiligheid bestaat niet. Er zal altijd sprake zijn van een wedloop met criminelen.”

Skimapparatuur bestaat doorgaans uit een kaartlezer en een kleine geheugenchip. Geplaatst voor de gleuf van een betaal- of pinautomaat. Vakwerk, want aan de buitenkant is niets te zien. De kaartgegevens worden gekopieerd en opgeslagen. Een verborgen camera, vaak niet groter dan een speldenknop, registreert de ingetoetste pincode. State of the art zijn de zogenoemde overlays, die in één keer alle benodigde gegevens vastleggen. De skimmers lezen de kaartgegevens uit en kopiëren die naar blanco passen. En kunnen vervolgens ongehinderd cashen.

Jan ten Hove uit Wezep kocht in september 2008 een retourtje Utrecht bij de automaat op het station. „Ik ging per trein naar de 50PlusBeurs in Utrecht, om een dag als vrijwilliger de SGP-stand te bemannen. Anderhalve week later valt een rekeningafschrift door de bus: 1250 euro afgeschreven, ergens in Brabant. Volgens de Rabobank niet het werk van skimmers, maar de politie dacht daar anders over. Meer mensen hadden aangifte gedaan. Vermoedelijk werk van een Roemeense bende. De bank heeft mijn rekening geblokkeerd en me een nieuwe pas gegeven. Een maand later kreeg ik het bedrag teruggestort.”

Wat kun je doen om skimmen te voorkomen?

• Scherm bij het intoetsen je pincode af met je andere hand.

• Laat je niet afleiden tijdens het pinnen.

• Check regelmatig je rekeningafschrift en meld verdachte transacties bij de bank.

• Meldt onveilige situaties bij het landelijk meldpunt: 030-2836555.

veiligbankieren.nl